Κώστας Βέργος
Περί του ασεδίου των Κορυφών
Στη μοίρα της γραπτής τοπικής
ιστορίας είναι να παραλείπονται (λόγω τοπικισμού;) οι διεθνείς και παγκόσμιες
διαστάσεις κάποιων τοπικών γεγονότων. Για την Κέρκυρα, το σημαντικότερο τοπικό
γεγονός παγκόσμιας σημασίας είναι αυτό που διαδραματίσθηκε τον Αύγουστο του
1716. Η σπουδή των Κερκυραίων να αποδώσουν τη φυγή των Τούρκων, μετά από
παρατεταμένη και σκληρή πολιορκία, σε θαύμα1
έκανε τους τοπικούς ιστορικούς να υποτιμήσουν την ευρύτερη σημασία του
γεγονότος, καθώς και τη συσχέτισή του με ένα άλλο γεγονός που συνέβη τον ίδιο
ακριβώς καιρό, βορειότερα.
Στην Κέρκυρα, στις 22 Αυγούστου 1716 (π.η.) και στο ουγγρικό Πετροβάρντεϊν2,
λίγες ημέρες πριν, στις 5 Αυγούστου 1716 (π.η.), γράφτηκε η τελευταία πράξη της
τουρκικής-οθωμανικής επεκτατικότητας προς τη Δύση3.
Επρόκειτο, εκ μέρους της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, περί ενός κοινού σχεδίου κατά
Βενετίας και Βιέννης. Αφορμή τα αμφισβητούμενα θαλάσσια (στο Ιόνιο) και χερσαία
(στην Ουγγαρία) συμφέροντα. Κατάληξη η διπλή τουρκική ήττα, που έβαλε οριστικά
τη μεγάλη ισλαμική αυτοκρατορία σε τροχιά παρακμής4.
Η Δύση, μετά από αυτό, θα έμπαινε στον Αιώνα των Φώτων ήσυχη από πλευράς απειλής
εξ Ανατολών. Ο τελευταίος ιερός πόλεμος ήταν γεγονός: η τελευταία σύγκρουση
μεταξύ Δύσης και Ανατολής, Χριστιανοσύνης και Ισλάμ, Σταυρού και Ημισελήνου, η
τελευταία σταυροφορία (κηρυγμένη από τον Πάπα), το τελευταίο τζιχάντ (κηρυγμένο
από τον Σουλτάνο-Χαλίφη)5.
Η Οθωμανική αυτοκρατορία θα ασχολείτο εφεξής με τα εγγύς της Βαλκάνια, ώσπου να
γίνει ο "Μεγάλος Ασθενής" της διπλωματίας του 19ου αιώνα. Δοξασμένοι δε
στρατηγοί ο Ευγένιος της Σαβοΐας (η στρατιωτική ιδιοφυΐα της εποχής), αρχηγός
ενός αυστριακού στρατού πολυεθνικής ευρωπαϊκής σύνθεσης 70.000 ανδρών, και ο
Γερμανός - Πομερανός Ματθίας Ιωάννης Σουλεμβούργος, αρχηγός του βενετσιάνικου
στρατού, επίσης πολυεθνικής ευρωπαϊκής σύνθεσης 2.600 ανδρών (απέναντί τους
είχαν, αντίστοιχα, στρατούς 150.000 και 35.000 ανδρών).
Για το ασέδιο των Κορυφών, την πολιορκία της Κέρκυρας, υπάρχει, από το 2001, η
ομώνυμη εκτενής εργασία του Κερκυραίου ψυχιάτρου και ιστοριοδίφη Γεωργίου
Αθανάσαινα, μεθοδική κατά την παρουσίαση των γεγονότων και εξαντλητική κατά την
τεκμηρίωση. Ομοίως, υπάρχει, από το 1950, το μυθιστόρημα του απογόνου του
Σουλεμβούργου, Βέρνερ φον ντερ Σούλεμπουργκ, |Der Koening von Korfu| ("Ο
Βασιλιάς της Κέρκυρας"), που αναφέρεται στο μεγάλο αυτό γεγονός και τον ήρωά του6.
Και, βεβαίως, υπάρχουν και κάμποσες αναφορές της εποχής. Αντιθέτως, για τη μάχη
του Πετροβάρντεϊν υπάρχει μια πλειάδα συστηματικών ιστορικών εργασιών. Κι όμως,
τα δίδυμα αυτά γεγονότα, της Κέρκυρας και του Πετροβάρντεϊν, υπήρξαν της ιδίας
ιστορικής σημασίας γεγονότα. Αν η Κέρκυρα έπεφτε, ο ισχυρός τουρκικός στόλος θα
προχωρούσε προς την ανέτοιμη Βενετία, για να κλείσει η λαβίδα στη Βιέννη (αφού
πρώτα πλευροκοπούσε τον στρατό του Ευγενίου), όπως προέβλεπε το τουρκικό σχέδιο.
Η Ευρώπη, κατόπιν, θα ήταν μια άλλη Ευρώπη.
Την αίσθηση, τόσο στο μέτωπο της Ουγγαρίας όσο και του Ιονίου, ότι η τουρκο-ευρωπαϊκή
σύγκρουση των ημερών είχε κοσμοϊστορική σημασία δίνουν σωζόμενοι λόγοι και
διάλογοι, όπως ο εξής:
-- Δόγης της Βενετίας προς Σουλεμβούργο (επί τη αναλήψει της αρχιστρατηγίας του
βενετσιάνικου στρατού από τον τελευταίο): Όταν θα έχετε εξασφαλίσει την καλή
αμυντική κατάσταση του φρουρίου, σε ποιον θα αναθέσετε την υπεράσπισή του;
-- Σουλεμβούργος: Την άμυνα της Κέρκυρας θα την αναλάβω εγώ ο ίδιος.
-- Δόγης: Ως ανώτατος διοικητής, δεν είσθε υποχρεωμένος να υπερασπισθείτε μια
προκεχωρημένη θέση.
-- Σουλεμβούργος: Είμαι υποχρεωμένος, όταν ξέρω ότι σ' αυτήν την προκεχωρημένη
θέση υπερασπίζομαι τα πάντα, την Βενετία, την Ευρώπη, την χριστιανοσύνη. Εάν η
Κέρκυρα πέσει, τότε ο Ευγένιος είναι χαμένος. Και τότε είναι και η Ευρώπη
χαμένη. (Schulenburg, 1950).
"Σύμφωνα με ανθρώπινα σταθμά, η Κέρκυρα έπρεπε να θεωρηθεί χαμένη. Η τουρκική
δύναμη, που συγκεντρώθηκε απέναντι, στο Βουθρωτό, αριθμούσε 30.000 πεζούς, 3.000
ιππείς και 2.000 πυροβολητές. Επιπλέον, 460 μακρύκανα τηλεβόλα και 6.000
βραχύκανοι όλμοι, ενώ βουβάλια έσερναν κι άλλα κανόνια πάνω από τα βουνά της
Αλβανίας και καμήλες κουβαλούσαν τεράστιες ποσότητες πυρομαχικών και λοιπού
πολεμικού υλικού. Έναντι αυτών, ο Σουλεμβούργος παρέτασσε 1.600 άνδρες, 140
πυροβόλα, 4 όλμους και 12 άλογα, κι όμως αποφάσισε να υπερασπισθεί την πόλη, με
την πεποίθηση ότι κάθε μέρα που θα κρατούσε τα φρούρια περισσότερο, θα σήμαινε
αποφασιστικό κέρδος για την προέλαση του Πρίγκηπα Ευγενίου στην Ουγγαρία
εναντίον του κύριου όγκου των Τούρκων" (Schulenburg, 1950). Στους 1.600 άνδρες
προστέθηκαν αργότερα και 1.000 ακόμη Γερμανοί στρατιώτες και προστέθηκαν βεβαίως
αμέσως και οι Κερκυραίοι, άνδρες και γυναίκες, χριστιανοί και εβραίοι, που
αγωνίσθηκαν με μεγάλη γενναιότητα και αυτοθυσία μέχρις εσχάτων7.
Γράφει ο Αθανάσαινας στην κατακλείδα του βιβλίου του: "Αναγνώστη, αν βρεθείς
στις 11 Αυγούστου στην Κέρκυρα και παρακολουθήσεις τη μεγάλη λιτανεία του Αγίου
Σπυρίδωνος, στάσου μπροστά στην κεντρική πύλη του Παλαιού Φρουρίου... και
μνημόνευσε τον ηρωικό στρατάρχη Σούλεμπουργκ και όλους εκείνους τους Έλληνες,
Βενετούς, Σκλαβούνους, Γερμανούς και άλλους Ευρωπαίους που έπεσαν για την
σωτηρία τούτης της γωνιάς...". Ο τουρκικός στόλος αποχώρησε εσπευσμένα την ημέρα
ακριβώς που έφθασε το μαντάτο της τουρκικής καταστροφής στο Πετερβάρντεϊν. Την
επομένη, ο ερχόμενος σε βοήθεια συμμαχικός ευρωπαϊκός (ισπανο-πορτογαλικός)
στόλος θα έφερνε στην Κέρκυρα το ίδιο μαντάτο και στους δικούς μας.
1. Εις ανάμνησιν
γίνεται στην Κέρκυρα, από το 1717, κάθε χρόνο, στις 11 Αυγούστου, η μεγάλη
λιτανεία του Αγίου.
2. Πετροβάρντεϊν
(Petervarad, Peterwardein) είναι πόλη μεταξύ Ουγγαρίας και Σερβίας, ανήκει
σήμερα στην ουγγρική επαρχία της Σερβίας Βοϊβοδίνα, δίπλα στην πόλη Νόβισαντ,
και την έχουμε δει πολλές φορές ως πλάνο στην τηλεόραση, όταν, το 1999, βλέπαμε
την βομβαρδισμένη από τους νατοϊκούς γέφυρα του Νόβισαντ.
3. Καθ' όλο το
δεύτερο μισό του 17ου αιώνα, η Οθωμανική αυτοκρατορία απειλούσε και πολεμούσε
την Ευρώπη, επιδιώκοντας να επαναλάβει τις στρατιωτικές δόξες του Σουλεϊμάν του
Μεγαλοπρεπούς, που στα μέσα του 16ου αιώνα έφθασε μέχρι τις πύλες της Βιέννης.
Το 1714, ο Σουλτάνος κατήγγειλε την Συνθήκη του Κάρλοβιτς του 1699 ως
υπογραφείσα με "απίστους" (!), κατέλαβε τις βενετσιάνικες κτήσεις της
Πελοποννήσου και αμφισβήτησε την αυστριακή κυριαρχία στα ουγγρικά εδάφη. Μετά
και την κατάληψη του φρουρίου του Βελιγραδίου, το 1717, από τον Ευγένιο της
Σαβοΐας υπεγράφη νέα συνθήκη (Συνθήκη Πασάροβιτς).
4. Πρέπει να
πούμε εδώ ότι και η Βενετία, χάνοντας, από το 1715, τις πελοποννησιακές της
κτήσεις και την κυριαρχία στο Ιόνιο και το Αιγαίο, προς όφελος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας, δεν θα ανέκαμπτε ποτέ, υποβιβαζόμενη σε μια τρίτης κατηγορίας
δύναμη.
5. Το 2001, ο
Μπους, μετά τους "Δίδυμους Πύργους", θα υιοθετούσε ξανά την ορολογία της
σταυροφορίας, σε αντιστοιχία προς την ορολογία του τζιχάντ των φανατικών του
σύγχρονου Ισλάμ!!!
6. Απόσπασμα του
βιβλίου είχε μεταφράσει ο Σπύρος Κατσαούνος. Το βιβλίο χαρακτηρίζεται ως
μυθιστόρημα, που όμως βασίζεται σε αυθεντικές ιστορικές πηγές της εποχής του
1716.
7. Σε μια
στρατιωτική επιθεώρηση που έκανε ο Σουλεμβούργος στους Κερκυραίους αμυνόμενους,
παρατήρησε ότι αυτοί διέθεταν καλύτερα όπλα από τους στρατιώτες του. Ρώτησε,
λοιπόν, πού τα βρήκαν αυτά τα όπλα. Και η απάντηση μιας Κερκυραίας Εβραιοπούλας:
"Τα αγόρασε ο ραβίνος Βενιαμίν από τους Τούρκους!!!". (Schulenburg, 1950).
Κώστας Βέργος
