Στην ομιλία του ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΣΥΡΙΖΑ Φώτης Κουβέλης παρουσίασε τις διεθνείς συμβάσεις που αναφέρονται στα δικαιώματα των κρατουμένων και στις συνθήκες κράτησης, καθώς και στις αντίστοιχες προβλέψεις του ελληνικού νομικού πλαισίου. Όπως επισήμανε «ενώ ο Σωφρονιστικός Κώδικας είναι από τους πιο φιλελεύθερους. Το μόνο δικαίωμα του κρατούμενου που περιορίζεται είναι αυτό της προσωπικής του ελευθερίας. Οι εσωτερικοί κανονισμοί των φυλακών μετριάζουν τη διακηρυσσόμενη υπεροχή των δικαιωμάτων. Έτσι το καθεστώς «νομιμότητας» που εισάγει ο Σωφρονιστικός Κώδικας μοιάζει να υποχωρεί κάτω από τις πιέσεις ενός καθεστώτος «σκοπιμότητας». Είναι χαρακτηριστικό ότι καμιά έκθεση του Σώματος Επιθεωρητών δεν είναι διαθέσιμη ή δημοσιοποιημένη. Ως αποτέλεσμα τα δικαιώματα που προβλέπει ο Σωφρονιστικός Κώδικας δεν διασφαλίζονται στην πράξη, ενώ υπάρχουν παραβιάσεις ακόμη και σε θέματα συνθηκών κράτησης (για παράδειγμα η πληρότητα των ελληνικών φυλακών αγγίζει το 168%)».
Ο καθηγητής sυνταγματικού δικαίου Γ. Σωτηρέλης αναφέρθηκε στο συνταγματικό καθεστώς των δικαιωμάτων των κρατουμένων. Όπως επισήμανε: «Τα τελευταία χρόνια, στην αντιπαράθεση δικαιωμάτων και εξουσίας υπάρχει ραγδαία μετατόπιση υπέρ της εξουσίας. Μάλιστα, για τον σκληρό πυρήνα της εξουσίας τα δικαιώματα των κρατουμένων φαντάζουν ακατανόητα. Δεν κατανοεί δηλαδή ότι η φυλάκιση δεν συνεπάγεται πλήρη στέρηση δικαιωμάτων, αλλά όνο στέρηση της σωματικής ελευθερίας. Επειδή λοιπόν και στις φυλακές τα δικαιώματα πρέπει να αποτελούν τον κανόνα, η οποιαδήποτε στέρηση δικαιωμάτων θα πρέπει να αποφασίζεται κατʼ εξαίρεση και υπό το ερμηνευτικό φως του συντάγματος. Μεταξύ των κριτηρίων που πρέπει να πληρούνται είναι φυσικά και η αρχή της αναλογικότητας (δεν μπορεί δηλαδή ο περιορισμός δικαιωμάτων να είναι υπέρμετρος)».
Ο δικηγόρος και μέλος του Δ.Σ. του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών Θ. Σχινάς παρουσίασε κάποιες καθημερινές παραβιάσεις δικαιωμάτων των κρατουμένων, ακόμη και στη σχέση τους με τους συνηγόρους τους. Όπως τόνισε: «Το διαχωριστικό τζάμι ανάμεσα στον κρατούμενο και τον δικηγόρο εξακολουθεί να υπάρχει, ενώ στο κτίριο της κεντρικής ασφάλειας δεν υπάρχει καμία ιδιωτικότητα στη συνομιλία με τους κρατουμένους. Προχτές ακόμη η σύζυγος του κ. Νικολιτσόπουλου ενημερώθηκε για την απόπειρα αυτοκτονίας του συζύγου της από τα ΜΜΕ και όχι από το δ/ντη, που είχε υποχρέωση να το πράξει. Ακόμη και οι εξεγέρσεις των κρατουμένων για βασικά τους δικαιώματα χρησιμοποιούνται από το σύστημα ως άλλοθι για να αυξηθεί ο αυταρχισμός στις φυλακές. Έχουμε δηλαδή μια συνεχή σύγκρουση ανάμεσα στη διεκδίκηση δικαιωμάτων και στην προσπάθεια περιορισμού τους. Είναι αναγκαίο μάλιστα να υπάρξει ειδική νομοθετική ρύθμιση, γιατί αυτή τη στιγμή οι δικηγορικοί σύλλογοι δεν επιτρέπεται να μπουν στις φυλακές. Ακόμη και ο Συνήγορος του Πολίτη διώχθηκε».
Ο Δ.Ν. Ειδικός Επιστήμονας στο Συνήγορο του Πολίτη Ε. Φυτράκης από την πλευρά του επισήμανε ότι «υπάρχει ανάγκη αποτελεσματικών και ανεξάρτητων μηχανισμών ελέγχου των σωφρονιστικών καταστημάτων, κάτι που σημειώνεται και στις εκθέσεις διεθνών οργανισμών. Τέτοιο ρόλο θα μπορούσε να παίξει ο Συνήγορος του Πολίτη, όπως συμβαίνει και σε πολλές άλλες χώρες της Ευρώπης. Κάτι τέτοιο όμως δεν έχει θεσμοθετηθεί, ενώ τα τελευταία χρόνια το σωφρονιστικό σύστημα αντιμετωπίζει όλο και πιο αμυντικά τις παρατηρήσεις του Συνηγόρου του Πολίτη για θέματα που αφορούν τις φυλακές».
Ο καθηγητής ΑΠΘ Ν. Παρασκευόπουλος αναφέρθηκε στο ζήτημα της κοινωνικής επανένταξης των κρατουμένων. Τόνισε ότι εδώ και χρόνια «οι μηχανισμοί επανένταξης δεν λειτουργούν λόγω συγκεκριμένων κοινωνικών εξελίξεων, όπως η αύξηση της ανεργίας (όταν είναι άνεργοι οι πτυχιούχοι, ποιος να ενδιαφερθεί για την ανεργία των αποφυλακισμένων), η γενική συρρίκνωση του κράτους πρόνοιας και η αλλαγή στην αντιμετώπιση των μεταναστευτικών ροών (Ευρώπη-φρούριο). Με άλλα λόγια η μεγάλη αύξηση του κοινωνικού αποκλεισμού έχει αφήσει τη σφραγίδα της και στα ζητήματα της επανένταξης».
Η εκπρόσωπος της Κοινωνικής Οργάνωσης Υποστήριξης Νέων ΑΡΣΙΣ Κ. Πούτου είπε στην παρέμβασή της: «Για να λειτουργήσει η επανένταξη χρειάζονται παρεμβάσεις κατά τη διάρκεια της φυλάκισης. Σήμερα όμως οι προοπτικές δεν είναι αισιόδοξες. Εξακολουθούν και κλείνουν διάφορες παλιές δομές (όπως οι εταιρίες προστασίας αποφυλακισμένων) και να μη δημιουργούνται νέες (π.χ. για τους ανήλικους). Είναι θετικό, βέβαια, ότι τα τελευταία χρόνια έχουν μπει στις φυλακές τα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας και οι θεραπευτικές κοινότητες, είναι λυπηρό όμως ότι εξακολουθούν να αντιμετωπίζονται ως ξένα σώματα. Δυστυχώς το 2008 κινδυνεύουμε να επιβεβαιώσουμε τους στίχους του τραγουδιού “σαν βγω απʼ αυτή τη φυλακή, κανείς δεν θα με περιμένει”».
Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Γ. Πανούσης επιχείρησε μια ερμηνεία των λόγων που οδηγούν στις παραβιάσεις των δικαιωμάτων των κρατουμένων. Όπως τόνισε: «υπάρχει ανάγκη αλλαγών στο νόμο (π.χ. για τη μέριμνα νέων, τα ζητήματα επισκεπτών κ.ά.), στις υποδομές (θα πρέπει να φύγουμε από τη λογική του φόβου και να περάσουμε στις «φυλακές διπλής πόρτας» και στο προσωπικό. Πρέπει όμως να αναρωτηθούμε και αν είμαστε έτοιμοι ως κοινωνία να αντιμετωπίσουμε πιο φιλικά τους κρατούμενους. Θυμηθείτε ότι οι Δήμοι διαφωνούν να γίνει φυλακή στην περιοχή τους, τα σωματεία συχνά αντιδρούν στην εργασία κρατουμένων, ενώ δεν έχουν ενεργοποιηθεί οι νομαρχιακές επιτροπές επανένταξης κρατουμένων ακόμη και σε νομούς με φυλακές. Είμαστε άραγε έτοιμοι να δημιουργήσουμε μια πειραματική φυλακή με διευθυντή έναν εγκληματολόγο, ώστε κάποια στιγμή και εμείς οι επιστήμονες να αρχίσουμε να αναλαμβάνουμε τις ευθύνες μας και να περάσουμε από την κριτική στις προτάσεις; Γιατί η διαφθορά είναι τρόπος διοίκησης της φυλακής. Η διεύθυνση τα βρίσκει με τους σκληρούς και έτσι οι μεν έχουν προνόμια και οι δε την ησυχία τους».
Ο δικηγόρος Σπ. Φυτράκης με τη σειρά του επισήμανε ότι: «Σήμερα δεν συζητάμε για σημαντικές τομές που θα καταργήσουν την έννοια της φυλακής, αλλά για βελτιωτικές παρεμβάσεις στο υπάρχον σύστημα. Γιατί ακόμη λειτουργούν φυλακές που χτίστηκαν από τους Τούρκους και οι οποίες θα έπρεπε να υπάρχουν μόνο ως μουσεία. Χρειάζονται λοιπόν αλλαγές στον ποινικό νόμο ώστε να μειωθούν οι ποινές για μια σειρά από αδικήματα, ενώ επίσης θα πρέπει να προβλεφθεί η δυνατότητα μετατροπής πολλών ποινών φυλάκισης σε χρηματικές».
Ο εκπρόσωπος της Πρωτοβουλίας για τα Δικαιώματα των Κρατουμένων Π. Λάμπρου αναφέρθηκε στις άθλιες συνθήκες κράτησης στις ελληνικές φυλακές με βάση επιβεβαιωμένες καταγγελίες κρατουμένων: «υπάρχει μόνο το νοσοκομείο Κορυδαλλού και το ψυχιατρείο των φυλακών για όλους τους κρατούμενους της χώρας. Και μάλιστα όπως παραδέχονται και οι ίδιοι οι εργαζόμενοι κανένα από τα δύο δεν είναι στην πραγματικότητα νοσοκομείο. Μάλλον για αναρρωτήρια πρόκειται. Πρέπει άμεσα να αναβαθμιστούν και να ενταχθούν στο ΕΣΥ. Όταν επισκεφθήκαμε το νοσοκομείο του Κορυδαλλού ανακαλύψαμε ότι δεν υπάρχει καν χαρτί υγείας και σαπούνι, γεγονός που η διευθύντρια χαρακτήρισε πολυτέλεια! Όταν θελήσαμε να δωρίσουμε πέντε αναπηρικά αμαξίδια για τους ανάπηρους κρατούμενους η διεύθυνση του νοσοκομείου το αρνήθηκε! Το σύστημα λοιπόν δεν είναι μέτριο. Είναι άθλιο.
Το ίδιο ισχύει και για τα κρατητήρια της Π. Ράλλη, που αν και στεγάζονται σε σχετικά καινούριο κτίριο δεν έχουν χώρο προαυλισμού, ενώ κρατούνται ακόμη και παιδιά οκτώ ετών. Γιʼ αυτό και η “Πρωτοβουλία” έχει ξεκινήσει μια καμπάνια για την κατάργηση των φυλακών ανηλίκων, ώστε κανένα παιδί να μη βρίσκεται στη φυλακή».
Ο εκπρόσωπος της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου Ν. Θεοδωρίδης παρουσίασε τις προτάσεις της ΕΑΔΑ για τις φυλακές. Μεταξύ άλλων η ΕΑΔΑ προτείνει «να αρθεί ο αποκλεισμός των φυλακών από την εποπτεία και τον έλεγχο ων ανεξάρτητων αρχών ιδίως του Συνηγόρου του Πολίτη και της ΕΑΔΑ, να δημιουργηθούν και να στελεχωθούν όλες οι απαιτούμενες δομές κοινωνικής στήριξης των κρατουμένων, να ενταχθούν στο ΕΣΥ τα νοσοκομεία φυλακών, να υπάρξουν μέτρα για τη μείωση του αριθμού των κρατουμένων, να σταματήσει η επί μακρόν κράτηση ανθρώπων σε αστυνομικά κρατητήρια».
Κλείνοντας την ημερίδα ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Τάσος Κουράκης επισήμανε: «Είναι ανάγκη οι φυλακές να γίνουν διαφανείς στον κοινωνικό έλεγχο. Μέσα από την διακομματική επιτροπή για το σωφρονιστικό σύστημα που συγκροτήθηκε μετά από πρωτοβουλία του ΣΥΡΙΖΑ, προσπαθούμε να πετύχουμε ακριβώς αυτό. Το πρώτο κρας τεστ είναι την επόμενη Τρίτη που όλη η επιτροπή θα επισκεφθεί τις φυλακές ανηλίκων Αυλώνα. Ελπίζω ότι δεν θα μας αρνηθούν την πρόσβαση στους χώρους της φυλακής ούτε την ελεύθερη επικοινωνία με τους κρατούμενους. Πρέπει πάντα να έχουμε κατά νου ότι οι κρατούμενοι βρίσκονται στη φυλακή επειδή τιμωρήθηκαν κα όχι για να τιμωρηθούν».
Τη συζήτησε συντόνισε η Τασία Χριστουδουλοπούλου, δικηγόρος και μέλος της γραμματείας του ΣΥΡΙΖΑ, η οποία τόνισε την πολιτική και κοινωνική σημασία που έχει το ζήτημα των φυλακών για τον Συνασπισμό Ριζοσπαστικής Αριστεράς, ο οποίος με τις παρεμβάσεις των βουλευτών του προσπαθεί να το αναδείξει μέσα κι έξω από το κοινοβούλιο.
Στην ημερίδα παραβρέθηκαν οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ Θ. Δρίτσας, Α. Φιλίνη και Γ. Ψαριανός, η βουλευτής της ΝΔ και πρόεδρος της διακομματικής επιτροπής για την εξέταση του σωφρονιστικού συστήματος της χώρας και των συνθηκών διαβίωσης των κρατουμένων κ. Κ. Παπακώστα, η βουλευτής του ΠΑΣΟΚ κ. Θ. Δραγώνα η και Γενική Διευθύντρια Σωφρονιστικής Πολιτικής του Υπουργείου Δικαιοσύνης κ. Χ. Πέτρου.
Σε σύντομη παρέμβασή της η κ. Παπακώστα παρουσίασε τους άξονες δράσης της διακομματικής επιτροπής, που «έχει τελικό στόχο να παρουσιάσει μια πλήρη έκθεση για τις συνθήκες στις ελληνικές φυλακές και κυρίως να προτείνει τρόπους για ουσιαστική βελτίωση του συστήματος»
To Γραφείο Τύπου
ΑΡΧΗ
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ
RSS