Η τρέχουσα χρηματοπιστωτική κρίση αποτελεί πεδίο δοκιμασίας για την Ευρωπαϊκή Ενωση σε πολλαπλά επίπεδα, στο επίπεδο του χρηματοπιστωτικού συστήματος, της οικονομίας, αλλά και της πολιτικής. Αποτελούμενη από 27 κράτη μέλη, τα 12 από τα οποία συμμετέχουν σʼ αυτήν τα τελευταία τέσσερα χρόνια, ή λιγότερο, δε διαθέτει την οικονομική και πολιτική συνοχή, για παράδειγμα, των ΗΠΑ. Με την έννοια αυτή, η αντιμετώπιση της κρίσης αποκτά ιδιαίτερη σημασία για το μέλλον της Ενωσης.
Από το καλοκαίρι του 2007, όταν έκανε την εμφάνισή του το πρόβλημα των στεγαστικών δανείων χαμηλής εξασφάλισης (subprime loans) μέχρι σήμερα, καθώς η κρίση εξαπλώνεται με ταχείς ρυθμούς σε χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς, οι οποίοι δεν είναι απαραίτητα εκτεθειμένοι στα «αμαρτωλά» αυτά δάνεια, η ευρωπαϊκή εμπειρία αποτελεί μωσαϊκό εθνικών προσεγγίσεων. Πρώτα η Βρετανία και η Γερμανία, μετά η Γαλλία και η Ισπανία και πιο πρόσφατα οι Κάτω Χώρες, διαθέτουν ολοένα και μεγαλύτερα ποσά για τη στήριξη του τραπεζικού τους συστήματος.
Η απουσία κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής στη συγκεκριμένη περίπτωση γεννά εύλογα ερωτήματα για δύο λόγους. Πρώτον, επειδή από το 1999 ακολουθείται πολιτική ενοποίησης των αγορών χρήματος και κεφαλαίων σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η οποία όμως δεν συνοδεύθηκε από μέτρα για την αντιμετώπιση έκτακτων καταστάσεων, όπως είναι η σημερινή. Δεύτερον, επειδή τυχόν αποτυχία στη συγκράτηση ή την αντιμετώπιση της κρίσης ενδέχεται να θέσει σε κίνδυνο το σχετικά νεότευκτο ενιαίο, ευρωπαϊκό νόμισμα, το Ευρώ, εφόσον αυτή εξελιχθεί σε κρίση του ευρωπαϊκού χρηματοπιστωτικού συστήματος συνολικά.
Την εμφανή απουσία κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής ανέλαβε να θεραπεύσει η Γαλλική Προεδρία, η οποία με δική της πρωτοβουλία συγκάλεσε δύο έκτακτες συνόδους, μια «μίνι» σύνοδο ορισμένων αρχηγών κρατών και μια σύνοδο αρχηγών των κρατών που συμμετέχουν στην ΟΝΕ. Τέλος, την ίδια περίοδο καταγράφεται η σύνοδος του ECOFIN, του Συμβουλίου των Υπουργών Οικονομικών των κρατών μελών της ΕΕ και η Σύνοδος Κορυφής στις 15-16/10/2008. Τέσσερις σύνοδοι σε διάστημα 15 ημερών! Ποιο όμως το αποτέλεσμα; Εδώ, θα αναφερθούμε στη δημιουργία κοινού ευρωπαϊκού ταμείου για την αντιμετώπιση της κρίσης, σκέψη, η οποία απορρίφθηκε πριν καν διατυπωθεί!
Ειδικότερα, στην πρώτη, «μίνι» σύνοδο του δεκαπενθημέρου, συζητήθηκε το ενδεχόμενο δημιουργίας κοινού ευρωπαϊκού ταμείου ύψους ?300 δις, με τη συμμετοχή των κρατών μελών της ΕΕ ανάλογα με το ΑΕΠ εκάστου, για την από κοινού αντιμετώπιση της κρίσης. Η συγκεκριμένη ιδέα, βασικά του Γάλλου Προέδρου Σαρκοζί, απορρίφθηκε από τη Γερμανία και την Αγγλία. Η μεν πρώτη, ως μια από τις μεγαλύτερες χώρες της ΕΕ, έχει ήδη υψηλή συμμετοχή στον Κοινοτικό προϋπολογισμό. Η δε δεύτερη είναι γνωστή για την αποφυγή ανάληψης του μεριδίου που της αναλογεί στον προϋπολογισμό, ήδη από τη δεκαετία του 1980!
Δεδομένου ότι η χρηματοπιστωτική κρίση έχει μετεξελιχθεί από κρίση ρευστότητας σε κρίση κεφαλαιακής επάρκειας των ευρωπαϊκών τραπεζών, η δημιουργία ενιαίου ευρωπαϊκού ταμείου θα μπορούσε να απαντήσει ταυτόχρονα στις εξής ανάγκες: (ι) πόρων, (ιι) άμεσης διαχείρισης της κρίσης και (ιιι) διαμόρφωσης στρατηγικής ευρύτερου βεληνεκούς. Ένα τέτοιο τρίπτυχο κρίνεται αναγκαίο, δεδομένου ότι οι οικονομικές δυνατότητες των κρατών μελών της Ε.Ε. είναι σημαντικά διαφορετικές μεταξύ τους, ότι η ΕΕ δε διαθέτει πολιτική διαχείρισης των κρίσεων (τις οποίες τροφοδοτεί η ενοποίηση των χρηματοπιστωτικών της αγορών) και ότι η κρίση ήδη μετεξελίσσεται σε οικονομική, καθώς η Γερμανία, η Γαλλία και άλλες χώρες εισέρχονται σε περίοδο ύφεσης.
Η απόρριψη της ιδέας για τη συγκρότηση ενιαίου ευρωπαϊκού ταμείου για την από κοινού αντιμετώπιση της κρίσης υποδηλώνει την απροθυμία των ευρωπαϊκών ηγεσιών να τολμήσουν μια γενναία στροφή σε μια ιδιαίτερα κρίσιμη περίοδο. Γενναία, γιατί θα έβαλε κατά της τρέχουσας δημοσιονομικής ιδιώτευσης των κρατών μελών της Ε.Ε. και γιατί θα ωθούσε τον Κοινοτικό προϋπολογισμό πέρα από το υφιστάμενο όριο του 1% του Κοινοτικού ΑΕΠ.
Λίγες μέρες αργότερα, η σύνοδος των Υπουργών Οικονομικών μελέτησε επίσης την κρίση και κατέληξε στις εξής αρχές για την αντιμετώπισή της από τα κράτη μέλη της ΕΕ.
Τις παραπάνω αρχές επιβεβαίωσε η σύνοδος των αρχηγών των κρατών μελών της ΟΝΕ λίγες μέρες αργότερα, προσθέτοντας τις διάφορες μορφές στήριξης των τραπεζών - διευκόλυνση σε επίπεδο ρευστότητας, κεφαλαιακής ενίσχυσης, χρηματοδότησης, κλπ - που θεωρούνται αποδεκτές.
Συνολικά, οι πιο πάνω αρχές αναγνωρίζουν την ανάγκη δημόσιας παρέμβασης, η οποία όμως είναι αποσπασματικού χαρακτήρα, μη δεσμευτική, ενώ προτάσσεται και πάλι η λογική της αγοράς.
Συμπερασματικά, η τρέχουσα κρίση αναμένεται να δοκιμάσει τις αντοχές της Ε.Ε. στο οικονομικό, στο πολιτικό και βεβαίως στο κοινωνικό επίπεδο. Η απόρριψη του σχεδίου ευρωσυντάγματος από τους Γάλλους και Ολλανδούς πολίτες το 2005 και της Συνθήκης της Λισαβώνας από τους Ιρλανδούς πολίτες εφέτος, σηματοδοτεί την απόρριψη κεντρικών επιλογών των ευρωπαϊκών ηγεσιών. Η κρίση σήμερα αποδομεί τις επιλογές αυτές. Θα αποτελέσει ευκαιρία για τη στροφή της Ε.Ε. σε νέα κατεύθυνση, περισσότερο κοινωνική και δημοκρατική; Σε τελική ανάλυση, περισσότερο «ευρωπαϊκή»; Οι πρώτες ενδείξεις δεν είναι ενθαρρυντικές.
Η Μαρίκα Φραγκάκη συμμετέχει στην πρωτοβουλία των Ευρωπαίων Οικονομολόγων για την Εναλλακτική Οικονομική Πολιτική για την Ευρώπη
ΑΡΧΗ
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ
RSS