Στις 15.1.09, η Ελλάδα ανέλαβε επισήμως την προεδρία του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ). O οργανισμός αυτός έχει 56 χώρες μέλη και αποτελεί μετεξέλιξη της ΔΑΣΕ (που έγινε γνωστή και ως «διαδικασία του Ελσίνκι»). Διαδικασία που γεννήθηκε μέσα στον ψυχρό πόλεμο, ύστερα από πρόταση της ΕΣΣΔ, με αφετηρία τη διάσκεψη του Ελσίνκι το 1975, στην οποία συμμετείχαν όλες οι χώρες της Ευρώπης, οι ΗΠΑ και ο Καναδάς.
Εξαρχής η ΔΑΣΕ εκπροσωπούσε μια πολυδιάστατη αντίληψη για την ασφάλεια. Είναι χαρακτηριστικό ότι η διάσκεψη του Ελσίνκι συνοδεύτηκε από τις ακόλουθες συναντήσεις: για τον αφοπλισμό το 1986 στη Στοκχόλμη, την ανθρώπινη διάσταση το 1989 στο Παρίσι, την οικολογική ασφάλεια το 1989 στη Σόφια, την οικονομική συνεργασία το 1990 στη Βόννη, την ασφάλεια της Μεσογείου στη Μαγιόρκα το 1990.
Σταθμό στην εξέλιξη της ΔΑΣΕ αποτέλεσε η «Χάρτα των Παρισίων» το 1990, που οδήγησε στην τη δημιουργία θεσμών: Συμβούλιο των Υπουργών Εξωτερικών, Επιτροπή Υψηλών Αξιωματούχων, Κοινοβουλευτική Συνέλευση, Κέντρο Πρόληψης Συγκρούσεων στην Πράγα, Γραφείο Δημοκρατικών Θεσμών και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στην Βαρσοβία.
Το 1992 ακολούθησε το «Ελσίνκι 2» και το 1994 η Σύνοδος Κορυφής στη Βουδαπέστη, που αποφάσισε την μετονομασία της ΔΑΣΕ σε ΟΑΣΕ. Από τότε αναφέρεται στο τελικό ντοκουμέντο ότι «αρχίζει συζήτηση για το μοντέλο κοινής και καθολικής ασφάλειας για την περιοχή μας για τον 21ο αιώνα με βάση τις αρχές και τις δεσμεύσεις της ΔΑΣΕ» Επίσης, επισημαίνεται ότι «η ενίσχυση της ασφάλειας και της συνεργασίας στη Μεσόγειο είναι σημαντική για τη σταθερότητα στην περιοχή της ΔΑΣΕ».
Ωστόσο, η εξέλιξη του ΟΑΣΕ δεν ήταν στην κατεύθυνση της αναβάθμισης του. Μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ, κύριος στόχος των ΗΠΑ έγινε η διεύρυνση του ΝΑΤΟ και η προώθηση της «νέας παγκόσμιας τάξης». Ακολουθεί μια πολύμορφη κρίση ασφαλείας, που ξεκίνησε με τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας ενώ πρόσφατη εκδήλωσή της αποτέλεσε ο πόλεμος στον Καύκασο. Επίσης, η επέκταση στην Ευρώπη της λεγόμενης «αντιπυραυλικής ασπίδας» των ΗΠΑ έχουν επιτείνει την ανασφάλεια, τροφοδοτώντας εντάσεις και νέους εξοπλισμούς
Η άποψή μας είναι ότι ο ΟΑΣΕ διαθέτει μοναδικά χαρακτηριστικά για να αποτελέσει το βάθρο για την οικοδόμηση ενός νέου μοντέλου για την ευρωπαϊκή ασφάλεια στον 21ο αιώνα.
Το πρώτο είναι ο πανευρωπαϊκός του χαρακτή¬ρας. Ο ΟΑΣΕ είναι ο μόνος οργανισμός ασφάλειας, που έχει στους κόλπους του όλες τις χώρες της Ευ¬ρώπης, συμπεριλαμβανομένης και της Ρωσίας.
Το δεύτερο είναι ότι ο ΟΑΣΕ ενσαρκώνει την α¬ντίληψη της καθολικής (all embracing ή comprehensive) ασφάλειας: δημοκρατία, αφοπλισμός, οικονο¬μική συνεργασία, οικολογική ασφάλεια, ανθρώπινα και μειονοτικά δικαιώματα.
Μια τέτοια αντίληψη της ασφάλειας είναι συνυφασμένη με την προώθηση και της πανευρωπαϊκής συνεργασίας, της οποίας την αξία υπογράμμισε και η πρόσφατη κόντρα Ρωσίας – Ουκρανίας για το φυσικό αέριο που είχε αρνητικές επιπτώσεις σε όλη την Ευρώπη.
Επιπλέον, οι αρχές και οι αποφάσεις του ΟΑΣΕ βοηθούν και τα εθνικά μας θέματα. Αυτές επικαλούμαστε για την ειρηνική εξέλιξη των ελληνοτουρκικών σχέσεων, καθώς και για τη λύση του Κυπριακού.
Σε αντίθεση με τον ΟΑΣΕ το ΝΑΤΟ εκφράζει τη στρατιωτική αντίληψη της ασφάλειας, αποτελεί κατάλοιπο του ψυχρού πολέμου και «μακρύ χέρι» των ΗΠΑ στα θέματα ευρωπαϊκής και παγκόσμιας ασφάλειας. Από τα δεδομένα αυτά προκύπτει η θέση της Αριστεράς για κατάργηση του ΝΑΤΟ και ενίσχυση του ΟΑΣΕ.
Ως ευρωπαϊκή αριστερά είμαστε κατά της στρατιωτικοποίησης της ΕΕ. Συνεπώς, θέλουμε η ενίσχυση του ΟΑΣΕ να αποτελέσει κύριο στόχο της πολιτικής για την ευρωπαϊκή ενοποίηση, όχι επιλογή δημιουργίας «νέων τειχών» ανάμεσα στη δυτική και ανατολική Ευρώπη. Απορρίπτουμε το δόγμα της πυρηνικής αποτροπής και ισορροπίες τρόμου.
Με αυτά τα δεδομένα, η θέση της αριστεράς και των φιλειρηνικών κινημάτων είναι υπέρ της ενίσχυσης του ΟΑΣΕ και της κατάργησης του ΝΑΤΟ. Βλέπουν τον ΟΑΣΕ ως αντι-ΝΑΤΟ και όχι ως συμπλήρωμα ή υποχείριό του
Σε μια περίοδο που η αμφισβήτηση της ηγεμονίας των ΗΠΑ στον κόσμο φέρνει πιο έντονα στο προσκήνιο το ζήτημα της δημοκρατικής αναδιοργάνωσης και της αποκεντρωμένης λειτουργίας του διεθνούς συστήματος, προβάλλει πιο επιτακτική η ανάγκη της αναβάθμισης του ρόλου του ΟΑΣΕ:
1. Το ζητούμενο σήμερα είναι η δημιουργία ενός Πανευρωπαϊκού Συστήματος Ασφαλείας, που να προκύψει από τον ΟΑΣΕ, να έχει νομική υπόσταση με βάση ένα «διεθνές σύμφω¬νο» και οι αποφάσεις του δεσμευτικό χαρακτήρα.
2. Επίσης, στο πλαίσιο της αναβάθμισης του ΟΑΣΕ έχει προταθεί Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Ασφαλείας, εξοπλισμένο με μηχανισμούς έγκαιρης προειδοποίησης και πρόληψης συγκρούσεων.
3. Ο ΟΑΣΕ να διασυνδεθεί με τον ΟΗΕ ως «περιφερειακός οργανισμός ασφάλειας» (άρθρο 52 του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ). Να αποκτήσει αρμοδιότητα και την πρακτική ικανότητα διευθέτησης των συγκρούσεων στο χώρο ευθύνης του. Να μπορεί να παραπέμπει στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ διενέξεις ακόμη και χωρίς τη συναίνεση των άμεσα εμπλεκομένων.
4. Η ανάδειξη της Μεσογειακής διάστασης του ΟΑΣΕ έχει ιδιαίτερη αξία σήμερα και ενδιαφέρει άμεσα τη χώρα μας και την Κύπρο.
5. Η ενότητα και η πολυμορφία του ευρωπαϊκού χώρου επιβάλλει το πανευρωπαϊκό σύστημα ασφάλει¬ας να έχει τα υποσυστήματα του. Ειδικότερα στη Βαλκανική χρειάζεται να δρομολογηθεί μια διαδικασία «τύπου Ελσίνκι».
Δεν είμαστε αισιόδοξοι ότι η κυβέρνηση της ΝΔ θα ξεφύγει από την «πεπατημένη» σε ότι αφορά την άσκηση της Προεδρίας του ΟΑΣΕ. Θα μπορούσε η προεδρία αυτή να αποτελέσει την ευκαιρία για κάποιους επαναπροσδιορισμούς – έστω περιορισμένους – στην ελληνική εξωτερική πολιτική στην κατεύθυνση ενός πολυδιάστατου και ενεργητικά φιλειρηνικού ρόλου. Όμως, κάτι τέτοιο δεν προκύπτει από τις μέχρι τώρα δηλώσεις της κυβέρνησης και κυρίως από την ομιλία που έκανε η ΥΠΕΞ στη Βιέννη αναλαμβάνοντας την προεδρία στις 15.1.2009. Για παράδειγμα, απουσίασαν από την ομιλία αναφορές σε θέματα όπως ο πυρηνικός και συμβατικός αφοπλισμός και σε σημαντικές εστίες σύγκρουσης όπως το Κόσοβο. Επίσης, η κυβέρνηση δεν θέλει την ανάδειξη ιδεών και προτάσεων για ένα πανευρωπαϊκό σύστημα ασφάλειας, που δεν αρέσουν τις ΗΠΑ και σε ευρωπαϊκές ηγεσίες οι οποίες παραμένουν δέσμιες του ατλαντισμού.
1. Πρώτα-πρώτα θα έπρεπε να είχε καταρτιστεί ένα πρόγραμμα ενημέρωσης του ελληνικού λαού για το τι είναι ο ΟΑΣΕ και ποια η σημασία του.
2. Έπρεπε της ανάληψης της προεδρίας του ΟΑΣΕ από της χώρα μας να είχε επιδιωχθεί ουσιαστική διαβούλευση της κυβέρνησης με τα κόμματα της αντιπολίτευσης, καθώς και με κοινωνικούς φορείς και ιδρύματα που ειδικεύονται σε θέματα ευρωπαϊκής και παγκόσμιας ασφάλειας. Ως ΣΥΡΙΖΑ το είχαμε ζητήσει να γίνει πριν από την εκπνοή του 2008.
3. Ένα από τα θεμέλια της διαδικασίας της ΔΑΣΕ από το ξεκίνημά της ήταν η οικοδόμηση μέτρων εμπιστοσύνης. Σήμερα, το πρόβλημα που δημιουργεί χάσματα εμπιστοσύνης και γεννάει νέες εντάσεις στον ευρωπαϊκό χώρο είναι η διεύρυνση του ΝΑΤΟ, ειδικότερα η προτεινόμενη με την Γεωργία και Ουκρανία. Το ίδιο ισχύει και για τη λεγόμενη «αντιπυραυλική ασπίδα». Συνεπώς, σημαντικό βήμα για την ευρωπαϊκή ασφάλεια και εξυπηρέτηση των σκοπών του ΟΑΣΕ θα ήταν το «πάγωμα» των επιλογών αυτών. Μια πρωτοβουλία σ΄αυτή την κατεύθυνση θα έπρεπε να υποστηριχθεί και από την Ελλάδα.
Από την πλευρά μας πρέπει να εκπονηθεί ένα πρόγραμμα δράσης στο πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο για όλη τη διάρκεια της Ελληνικής προεδρίας. Να παρακολουθήσουμε όλες τις δραστηριότητες του ΟΑΣΕ το 2009. Να συνδέσουμε και με τις εκδηλώσεις για τα 60 χρόνια από την ίδρυση του ΝΑΤΟ το αίτημα αναβάθμισης του ΟΑΣΕ και δημιουργίας πανευρωπαϊκού συστήματος ασφαλείας.
22.1.2009
Πάνος Τριγάζης
ΑΡΧΗ
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ
RSS