Το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών έδειξε πριν απ' όλα την απελπισία και την καθολική απαρέσκεια του ελληνικού λαού προς το πολιτικό σύστημα και το σύνολο των πολιτικών δυνάμεων. Η απαρέσκεια αυτή εκφράστηκε τόσο με το τεράστιο ποσοστό αποχής (η μεγαλύτερη αποχή από τη μεταπολίτευση), όσο και με τη δύναμη που έδωσε στα κόμματα η συμμετοχή. Η ΝΔ καταδικάστηκε για την αντιλαϊκή πολιτική της, το ΠΑΣΟΚ βρέθηκε πρώτο κόμμα, αλλά με 850.000 ψήφους λιγότερες από τις εκλογές του 2007, δείχνοντας την έλλειψη καθαρής δυναμικής για την αυτοδυναμία, το ΚΚΕ υποχώρησε από το 2004 κατά 1,16 χάνοντας επιπλέον ένα ευρωβουλευτή, ο ΣΥΡΙΖΑ καθηλώθηκε στο 4,7 πέφτοντας για πρώτη φορά κάτω από το αντίστοιχο ποσοστό των βουλευτικών εκλογών. Μόνοι κερδισμένοι ο ΛΑΟΣ, που καρπώθηκε μέρος των απωλειών της ΝΔ και οι Οικολόγοι-Πράσινοι που πήραν μία έδρα με 3,5% περίπου.
Οι αιτίες για τη συνολική απώλεια του ΣΥΡΙΖΑ, πρέπει να μελετηθούν σε βάθος τόσο εκεί που πήγε καλλίτερα (περιφέρεια), όσο και στα μεγάλα αστικά κέντρα και ιδιαίτερα σε Αθήνα, Πειραιά, Αττική.
Προφανώς οι αιτίες δεν μπορούν να εξηγηθούν μόνο με οργανωτικούς ή και επικοινωνιακούς όρους ή ακόμα ότι δεν προλάβαμε να έχουμε γειωθεί σε επιμέρους κοινωνικά στρώματα (όπως ακούστηκε στην πρόσφατη συνεδρίαση της ΚΠΕ), αλλά κυρίως με πολιτικούς όρους, βασικοί από τους οποίους είναι η αλαζονική και ταυτόχρονα φοβική διαχείριση της δημοσκοπικής ανόδου, ο καθυστερημένος διαχωρισμός της στήριξης του κινήματος της νεολαίας από τα χουλιγκανικά και τυφλά φαινόμενα της βίας τον περασμένο Δεκέμβριο, η συγκρότηση του ψηφοδελτίου με όρους εσωκομματικής και εσωπαραταξιακής πολιτικής μονομέρειας σε αναντιστοιχία με την αναγνωρισιμότητα του στην κοινωνία. Βεβαίως σημαντικό αλλά όχι φυσικά τον κύριο αρνητικό ρόλο έπαιξε και συνεχίζει να παίζει η κακή ή χείριστη δημόσια εικόνα του ΣΥΝ, εικόνα αλληλοσπαρασσόμενου οργανισμού, που εξ αντικειμένου διογκώνεται από τα εχθρικά προς εμάς κανάλια και μμε, που προφανώς περιμένουν με το ντουφέκι να μας πυροβολήσουν. Για να είμαστε ειλικρινείς την εικόνα αυτή την τροφοδοτούν συστηματικά όλες οι τάσεις και οι φορείς απόψεων, ορισμένοι από τους οποίους νομίζουν ότι έτσι καταξιώνονται, αφού δεν έχουν άλλους δημόσιους ρόλους να επιδείξουν.
Το πολιτικό σχέδιο και του ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορεί παρά να χαραχθεί άμεσα με ορίζοντα τις επερχόμενες βουλευτικές εκλογές, οι οποίες κατά κοινή ομολογία θα γίνουν το αργότερο μέχρι το Μάρτιο του 2010.
Συντρόφισσες και σύντροφοι υποστηρίζω με απόλυτη βεβαιότητα ότι χρειάζονται σοβαρές διορθωτικές κινήσεις και αναπροσαρμογές στο πολιτικό μας σχέδιο, έστω και αν εκ πρώτης όψεως φαίνεται ότι αντίκεινται στις αποφάσεις του Συνεδρίου του ΣΥΝ και στις διακηρύξεις του ΣΥΡΙΖΑ. Υποστηρίζω ότι το πολιτικό τοπίο των επόμενων εκλογών θα είναι ασφυκτικά πολωτικό με δύο αντιτιθέμενους πόλους, που λυσσαλέα θα μάχονται για την εξουσία. Από τη μία η ΝΔ, είτε η συμμαχία ΝΔ-ΛΑΟΣ και από την άλλη το ΠΑΣΟΚ, που θα προβάλλει με κάθε τρόπο την αυτοδυναμία του, για να μην έλθει μετά τη συντηρητική δεξιά η ακόμα πιο συντηρητική λαϊκιστική και ξενοφοβική διακυβέρνηση της ΝΔ-ΛΑΟΣ. Μέσα σ' αυτό το τοπίο η Αριστερά και ειδικότερα η δική μας θα φαντάζει ψήφος πολυτέλειας για τον ευρύτερο λαό πλην μυημένων, ανεξάρτητα από τους αγώνες που έχουν προηγηθεί ή θα γίνουν με επίκεντρο την υπεράσπιση των πιο αδύναμων στρωμάτων ή με επίκεντρο την υπεράσπιση του δημόσιου χώρου, του φυσικού περιβάλλοντος, των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων.
Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι ανεξάρτητα από την απογοήτευση από το δικομματισμό, τη δυσαρέσκεια την καρπούται πάντα η εκάστοτε αξιωματική αντιπολίτευση διαιωνίζοντας τη μονοκομματική εναλλαγή στην εξουσία.
Συντρόφισσες και σύντροφοι μην τρομάζετε. Δεν προτείνω λύσεις “κεντροαριστεράς”, όπως τουλάχιστον ο όρος επικράτησε να λέγεται από την περίοδο διακυβέρνησης Σημίτη και μετά. Προτείνω ξεκάθαρα ότι, με βάση το Πρόγραμμα μας, να απευθυνθούμε συνολικά στον πολιτικό χώρο του ΠΑΣΟΚ, του ΚΚΕ και των Οικολόγων-Πράσινων, διότι εν δυνάμει μόνο από αυτούς τους χώρους μπορεί να προκύψει δυναμικά η αλλαγή των τελματωμένων σημερινών συσχετισμών και να οικοδομηθεί επιτέλους μια νέα πολιτική και κοινωνική πλειοψηφία με πρόγραμμα ώριμων δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων με κατεύθυνση προοδευτική και αριστερή. Απευθυνόμενοι στους χώρους αυτούς, απευθυνόμαστε ουσιαστικά στον κόσμο που τους ακολουθεί και κυρίως σε όλους και όλες που είναι χιλιάδες (τουλάχιστον από το σοσιαλιστικό χώρο), που δεν επιθυμούν μια εκ νέου μονοκομματική νεοφιλελεύθερη διακυβέρνηση από το ΠΑΣΟΚ. Διαφορετικά αν συνεχίζουμε να απευθυνόμαστε αποκλειστικά και μόνο στην κοινωνία, αποκόπτουμε σχηματικά τη διαλεχτική σχέση ηγεσίας-βάσης και στην ουσία όχι μόνο δεν βοηθάμε στον απεγκλωβισμό τους, αλλά αντίθετα τους συσπειρώνουμε στα κόμματα τους.
Βεβαίως η απεύθυνση μας δεν μπορεί να είναι προσχηματική, οφείλει να είναι ειλικρινής, να στηρίζεται στους βασικούς προγραμματικούς μας άξονες, διότι χωρίς αυτούς καμιά διακυβέρνηση του τόπου δεν μπορεί να στραφεί προς τα αριστερά. Φυσικά το πολιτικό σχέδιο δεν μπορεί να είναι κυρίως σχέδιο κορυφών, οφείλει να ξεκινάει από τώρα με νέες δέσμες προτάσεων για κοινή αντιπολιτευτική δράση στη βουλή και στο λαό, για να διαμορφώνονται βαθμιαία οι όροι μιας νέας κοινωνικής και πολιτικής πλειοψηφίας. Δεν έχω αυταπάτες και ούτε περιμένω κουλτούρες, νοοτροπίες, ηγεμονισμοί, ιδεολογικές, πολιτικές, προγραμματικές θέσεις, αντιθέσεις και πρακτικές να ξεπεραστούν μέσα σε λίγους μήνες. Όμως αυτό απαιτεί η κοινωνία, οι εργαζόμενοι, τα πιο αδύναμα στρώματα του πληθυσμού που μας εκλιπαρούν να κάνουμε κάτι, για να ξαναδώσουμε ελπίδα στο λαό μας. Όσοι και όσες φοβικά αποφεύγουν να απευθυνθούν από θέσεις προγραμματικής και πολιτικής ηγεμονίας στις πολιτικές δυνάμεις, αναλαμβάνουν για άλλη μια φορά την ιστορική ευθύνη για τη διαιώνιση του τέλματος και της καθήλωσης της αριστεράς.
Συντρόφισσες και σύντροφοι δεν έχω αυταπάτες. Γνωρίζω πολύ καλά τις τεράστιες δυσκολίες ενός τέτοιου εγχειρήματος. Γνωρίζω ότι με τις πολιτικές που έχουν ασκηθεί, εδώ και τώρα δεν υπάρχουν περιθώρια προγραμματικών συγκλίσεων. Όμως το πολιτικό σκηνικό δεν ανατρέπεται μόνο με τις δυνάμεις της ανανεωτικής και ριζοσπαστικής αριστεράς, όσο και ηρωικές προσπάθειες και αν γίνουν. Ούτε μόνο με το λεγόμενο τρίτο πόλο με ΚΚΕ και Οικολόγους-Πράσινους, όταν ξέρουμε σχεδόν εκ των προτέρων τις δυνατότητες και τα όρια του. Στο κάτω-κάτω, γιατί απευθυνόμαστε μόνο στο ΚΚΕ (και καλά κάνουμε παρόλο που θέλει να μας εξαφανίσει), όταν ξέρουμε ότι έχουμε εξ ίσου μεγάλες διαφορές, όσες και με το ΠΑΣΟΚ;
Το κόμμα μας, ο ΣΥΝ, δεν μπορεί να συνεχίζεται να πορεύεται άλλο έτσι, ούτε οργανωτικά, ούτε και επικοινωνιακά. Δεν μπορεί να υπάρχει παραλυσία στα κεντρικά όργανα, δεν μπορεί οι τάσεις να συνεχίζουν να λειτουργούν ως μαγαζιά αναπαραγωγής της κομματικής εξουσίας και ως υποκατάστατα της εσωκομματικής δημοκρατικής λειτουργίας, δεν μπορεί ο απλός κόσμος των μελών είτε στις πόλεις, είτε στην περιφέρεια, να είναι απλώς εντολοδόχοι και εκτελεστές της γραμμής, μηχανισμοί προσυνεδριακών διαδικασιών και προεκλογικών εξορμήσεων.
Χρειάζονται γενναία μέτρα για να αλλάξουν κατεστημένα μυαλά και νοοτροπίες. Η διαφορά μας είναι ότι απαιτείται καταρχήν πολιτική συννενόηση και όχι επιβολή, έτσι ώστε όχι να ακυρωθούν τα όποια μέτρα και οι όποιες προσπάθειες, αλλά να εξηγηθούν οι κατευθύνσεις που πρέπει να αλλάξουν ριζικά τη λειτουργία του κόμματος
Θα επαναλάβω πάλι μια προ καιρού διατυπωθείσα πρόταση για τη δομή των κεντρικών οργάνων, που κατά τη γνώμη μου θα συνιστούσε τομή στη λειτουργία μας.
Μικρή ευέλικτη και αντιπροσωπευτική εκτελεστική γραμματεία (9-11 μέλη) που θα λειτουργεί εν είδει πρωϊνού καφέ σε καθημερινή βάση. 31μελής Εκτελεστική Επιτροπή με μηνιαία λειτουργία, όπου θα συντίθενται βασικοί τομείς δουλειάς και ρεύματα ιδεών. Κεντρική Πολιτική Επιτροπή 151 μελών που θα συνεδριάζει μια φορά το εξάμηνο.
Ανοιχτές συνεδριάσεις των τάσεων, προσδιορισμένες με δημόσιες ανακοινώσεις και φυσικά με δυνατότητα συμμετοχής των ηγετικών στελεχών ανεξάρτητα άποψης. Επανεξέταση εκλογικού συστήματος διαμόρφωσης των κεντρικών οργάνων, έτσι ώστε πλάϊ στην αντιπροσωπευτικότητα να διασφαλίζεται και η αξιοκρατία. Συλλογικός και ατομικός απολογισμός των στελεχών σε θέσεις ευθύνης. Πολιτικοποίηση της λειτουργίας των οργανώσεων (Πολιτικών Κινήσεων) με υποχρεωτική συζήτηση σε τακτά χρονικά διαστήματα των επιμέρους προγραμματικών θέσεων.
Σύγχρονη επικοινωνιακή πολιτική με αξιοποίηση των επαγγελματιών του χώρου
Ο Συνασπισμός Ριζοσπαστικής Αριστεράς, παρά τα προβλήματα φυσιογνωμίας, πολιτικής και λειτουργίας, αποτελεί τη συμμαχική παράταξη δυνάμεων της αριστεράς που συμπυκνώνει σε σημαντικό βαθμό τη θέληση χιλιάδων αριστερών για κοινή στέγη. Αποτελεί τη συνέχεια του Χώρου Διαλόγου και Κοινής Δράσης καθώς και την κληρονομιά των αγώνων του Ελληνικού Κοινωνικού Φόρουμ. Βεβαίως η συγκρότηση του ως εκλογικού σχήματος το 2004 ή ως συμμαχική παράταξη της αριστεράς αργότερα, δεν συνοδεύτηκε με ουσιαστικές προγραμματικές, πολιτικές και ιδεολογικές διεργασίες τόσο ανάμεσα στις συνιστώσες, όσο και το κυριότερο ανάμεσα στον κόσμο της αριστεράς. Έτσι οι εκλογικές διακηρύξεις του δεν διαθέτουν ουσιαστική δημοκρατική νομιμοποίηση, αφού το μόνο όργανο που τις ενέκρινε είναι η Γραμματεία του, που ουσιαστικά αποτελείται αποκλειστικά και μόνο από εκπροσώπους των συνιστωσών, ερήμην του κόσμου των ανεντάχτων.
Προφανώς αυτή η αντιδημοκρατική λειτουργία δεν μπορεί να συνεχιστεί. Ο ΣΥΡΙΖΑ ή θα μετατραπεί σε χώρο πολιτικής ενότητας με δημοκρατική νομιμοποίηση και διασφάλιση της έκφρασης όλων των δυνάμεων που τον συναποτελούν (συμπεριλαμβανομένων και των ανένταχτων), βρίσκοντας και τα κατάλληλα εργαλεία προωθητικής σύνθεσης ή θα αποσυντίθεται και θα φθίνει.
Η μεγαλύτερη πολιτική πρωτοβουλία που συμπεριλαμβάνει τα πάντα είναι η ζύμωση του Προγράμματος του ΣΥΝ μέσα στην κοινωνία. Η επικοινωνία αυτή μπορεί να έχει το χαρακτήρα είτε επίκαιρων παρεμβάσεων στη βάση των κοινωνικών μετώπων του καθημερινού αγώνα, είτε χαρακτήρα εξόρμησης στις πόλεις, στις γειτονιές και στα χωριά, όπου σε ανοιχτή πρόσκληση φορέων, κοινωνικών οργανώσεων και λαού θα αναλύονται και θα συζητώνται οι βασικοί άξονες των προγραμματικών μας θέσεων, έτσι αφενός μεν να ενημερώνεται η κοινωνία και αφετέρου να διασφαλίζεται η αμφίδρομη σχέση, που αποτελεί και την πρώτη προϋπόθεση δεσμών εμπιστοσύνης.
Αγαπητοί σύντροφοι και συντρόφισσες, έχω την πεποίθηση ότι μόνο μέσα από ένα τέτοιο ολοκληρωμένο σχέδιο, μπορούμε να ανακτήσουμε το χαμένο έδαφος και τη χαμένη εμπιστοσύνη του ευρύτερου κόσμου της αριστεράς. Διαφορετικά η τύχη μας είναι προδιαγεγραμμένη. Ας αφουγκραστούμε επιτέλους την πραγματική θέληση του λαού μας, που αναζητά λύσεις, διεξόδους, ελπίδα. Με συλλογικότητα, αλληλεγγύη, δημοκρατία!
Ιούνιος 2009
Νίκος ΣΥΡΜΑΛΕΝΙΟΣ
μέλος της ΚΠΕ του ΣΥΝ, νομαρχιακός σύμβουλος Κυκλάδων