Το δυναμικό κίνημα διαμαρτυρίας που διαπέρασε την Ευρώπη τα τελευταία πέντε χρόνια ενάντια στη νεοφιλελεύθερη πολιτική της Ε. Ε. στον τομέα της Παιδείας και της εκπαίδευσης αποδεικνύει περίτρανα την αποτυχία αυτής της πολιτικής. Υπάρχει κρίση προσαρμογής περιεχομένων και μεθόδων του εκπαιδευτικού συστήματος στις σημερινές ανάγκες του κόσμου αλλά και κρίση εκδημοκρατισμού του επίσημου (νεοφιλελεύθερου) συστήματος που είναι ανίκανο να εγγυηθεί την ίση πρόσβαση όλων στα πολιτιστικά αγαθά.
Από τη Γενική Συμφωνία για το Εμπόριο των Υπηρεσιών (GAT), που υπογράφτηκε το 1994 στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (WTO), μέχρι την στρατηγική που επεξεργάστηκε η ΕE στη Συνάντηση Κορυφής της Λισσαβόνας το 2000, περνώντας στις συστάσεις του Οργανισμού για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη (OCDE) και στις αξιολογήσεις PISA (Πρόγραμμα για τη Διεθνή Αξιολόγηση Σπουδαστών) των ευρωπαϊκών συστημάτων παιδείας βγαίνει το ίδιο πράγμα: η συκοφάντηση του σημερινού εκπαιδευτικού συστήματος, δηλαδή, ότι είναι υπερβολικά ακριβό, ότι δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες της οικονομίας και ότι δεν είναι επαρκώς ανταγωνιστικό. Για αυτό η εκπαίδευση παραδίδεται στην ελεύθερη αγορά και στις πολυεθνικές που πωλούν τις υπηρεσίες τους κλπ.
Η νεοφιλελεύθερη πολιτική οδήγησε σε μία οπισθοδρόμηση η οποία θέτει υπό αμφισβήτηση όλες τις κατακτήσεις των τελευταίων ετών. Εφαρμόζει ένα σύστημα παιδείας πολλών ταχυτήτων, οδηγεί σε κατακερματισμό τη δημόσια παιδεία κάτω από την πίεση του ανταγωνισμού των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και καταστρέφει την ίδια την ιδέα της πνευματικής καλλιέργειας. Ως αποτέλεσμα, προκαλεί τα κινήματα διαμαρτυρίας και αντίστασης στις χώρες της Ευρώπης.
Επανάκτηση του δικαιώματος στη δημόσια και δωρεάν παιδεία
Η διεκδίκηση του δικαιώματος στη δημόσια εκπαίδευση σημαίνει ότι όλες οι σχετικές υπηρεσίες είναι εντελώς δωρεάν, από τους βρεφικούς σταθμούς και τα νηπιαγωγεία μέχρι το πανεπιστήμιο. Αυτό προϋποθέτει επαρκή χρηματοδότηση από την πλευρά του κράτους, ύψους τουλάχιστον στο 6% του ΑΕΠ των χωρών της ΕΕ. Η πολιτική που αποβλέπει στην μείωση της δημόσιας χρηματοδότησης στον τομέα της εκπαίδευσης οδηγεί στην ιδιωτικοποίηση των πανεπιστημίων. Εμποδίζει τα ιδρύματα να προχωρήσουν την βασική έρευνα και μειώνει την ανεξαρτησία των πανεπιστημίων πριμοδοτώντας εκείνα που είναι εξαρτημένα από χρηματοδοτήσεις (σπόνσορες) και από συνεργασίες με ιδιωτικές επιχειρήσεις. Τέλος, το Κόμμα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς (ΚΕΑ) είναι αντίθετο στην ιδιοποίηση της νηπιακής εκπαίδευσης από φιλανθρωπικές και θρησκευτικές οργανώσεις.
Μία δημόσια παιδεία δεν είναι δυνατή παρά όταν υπάρχει υπεύθυνο κράτος και υπεύθυνη σχολική διαχείριση. Επί πλέον, το καθεστώς των διδασκόντων και του υπόλοιπου προσωπικού πρέπει να εγγυάται την ανεξαρτησία τους μέσα στο πλαίσιο της αποστολής που τους έχει ανατεθεί από την εκπαιδευτική κοινότητα. Το ΚΕΑ είναι αντίθετο με όλα τα σχήματα διαχείρισης που ακολουθούν ως πρότυπο την ιδιωτική επιχείρηση: πανίσχυρος διευθυντής που ταυτόχρονα προσλαμβάνει και απολύει δασκάλους και μαθητές ανάλογα με τις διαθέσεις του, ανταγωνισμός ανάμεσα στα σχολεία για την κατανομή των διαθέσιμων επιχορηγήσεων και έλεγχος επιστημονικών γνώσεων. Το ΚΕΑ απαιτεί την ύπαρξη σχεδίου για την πρόσληψη μόνιμου και σταθερού προσωπικού.
Καταπολέμηση όλων των μορφών ανισότητας και αποκλεισμού
Προϋπόθεση για την αποτελεσματική καταπολέμηση της ανισότητας και του αποκλεισμού αποτελεί η επανένωση του εκπαιδευτικού συστήματος σε ένα κοινό κορμό η ένα ενιαίο σχολείο για όλους του μαθητές της ίδιας ηλικιακής ομάδας. Ένα τέτοιο σχολείο πρέπει να δέχεται παιδιά από την ηλικία των τριών ετών σε βρεφικούς σταθμούς και νηπιαγωγεία που θα καλύπτουν όλη την επικράτεια του αντίστοιχου κράτους. Στην συνέχεια, η επιλογή συγκεκριμένης κατεύθυνσης σπουδών (filières) πρέπει να αναβάλλεται μέχρι το τέλος της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, άρα μέχρι την ηλικία των 18 ετών. Το σχολείο δεν έχει το δικαίωμα να αποποιείται των ευθυνών του και να αποδέχεται την αποτυχία των μαθητών περιθωριοποιώντας τους σε σχολικά γκέτο. Το ΚΕΑ ζητά ένα σχολείο που να ενσωματώνει την διαφορετικότητα των μαθητών, ένα σχολείο που να επιτρέπει την πρόσβαση όλων στις ίδιες μορφές γνώσης και πολιτισμού, ένα σχολείο που αντιτίθεται σε κάθε ανισότητα και που δεν επικεντρώνεται στη σχολική καθυστέρηση και στην αποτυχία ως το κεντρικό πρόβλημα στοιχείο της εκπαίδευσης. Το σχολείο πρέπει να προωθεί την πνευματική καλλιέργεια με θετικό και πλουραλιστικό τρόπο.
Εξασφάλιση της πρόσβασης στη γνώση σε όλες και όλους
Το ΚΕΑ παλεύει για ένα εκπαιδευτικό σύστημα που να επιτρέπει στους μαθητές/τριες να αναπτύσσουν κριτικό πνεύμα. Σε πανεπιστημιακό επίπεδο, αυτό προϋποθέτει τη σύνδεση έρευνας και διδασκαλίας καθώς και την ανεξαρτησίας της έρευνας απέναντι στην αγορά. Όσον αφορά στην επαγγελματική κατάρτιση, το ΚΕΑ αρνείται τον κατακερματισμό του συστήματος σε πολλές ανεξάρτητες ενότητες (modules), και υποστηρίζει μία συνθετική και ενσωματωμένη εκπαίδευση που προετοιμάζει σωστά τόσο για τις πανεπιστημιακές σπουδές όσο και για τη δια βίου μάθηση.
Το σχολείο δεν πρέπει να υποτάσσεται στις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας. Επί πλέον, πρέπει να εστιάζει σε μεθόδους ενεργητικής εκμάθησης με έμφαση στον πειραματισμό και στη συλλογική εργασία. Πρέπει να προωθεί τον πολιτισμό και την καλλιτεχνική παιδεία αποφεύγοντας την περιθωριοποίηση κάποιων μορφών έκφρασης (σωματική, θεατρική, εικαστική, μουσική κ.λ.π.). Ένα δημοκρατικό σχολείο πρέπει εγγυάται τα δικαιώματα των μαθητών/τριών και να ευνοεί τον διάλογο με τους γονείς. Τέλος, όλα τα πανεπιστημιακά πτυχία πρέπει να εγγυώνται επαγγελματικά δικαιώματα παντού στην Ευρώπη.
Το ΚΕΑ δεσμεύεται να παλέψει ενάντια στην νεοφιλελεύθερη πολιτική. Το ΚΕΑ θέλει:
• Να εξασφαλίσει και να ανασυγκροτήσει μια δημόσια εκπαίδευση, που θα εγγυάται μία παιδεία απαλλαγμένη από κάθε πολιτική, θρησκευτική και οικονομική εξουσία.
• Να αποτρέψει κάθε ιδιωτικοποίηση. Οι επενδύσεις στον τομέα της εκπαίδευσης είναι ανεπαρκείς και προσανατολίζονται προς την ιδιωτική σχολική και πανεπιστημιακή εκπαίδευση.
• Να εξασφαλίσει τη δωρεάν, δημόσια κοσμική παιδεία για όλες και όλους χωρίς εξαίρεση, ανεξάρτητα από την κοινωνική προέλευση και την τάξη, την εθνική προέλευση ή την θρησκεία.
• Να γενικεύσει τις μικτές τάξεις (αγόρια και κορίτσια μαζί) σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης.
• Να αγωνιστεί για την εξάλειψη όλων των διακρίσεων κατά των μεταναστών –αλλά και των παιδιών των αστικών κέντρων-- με στόχο την αποδοχή τους πάντα με σεβασμό στα γλωσσικά και πολιτιστικά τους χαρακτηριστικά.
• Να εξασφαλίσει τις υποδομές που να επιτρέπουν την πρόσβαση και την υποστήριξη των ΑΜΕΑ, προσαρμοσμένες στις ιδιαιτερότητές τους, στα πλαίσια μιας εκπαίδευσης που είναι τμήμα της ενιαίας.
• Να γίνει υποχρεωτική η εκπαίδευση μέχρι τα 18.
• Να εξασφαλίσει την πρόσβαση στη γνώση και στις τεχνικές που απαιτούνται για την κατανόηση του κόσμου προκειμένου να μπορούν όλες και όλοι να γίνουν ενεργοί πολίτες.
• Να δοθεί τέλος στην ελαστικοποίηση και την επισφάλεια για το σύνολο του προσωπικού στον τομέα της εκπαίδευσης.
Ομάδα εργασίας για την εκπαίδευση του ΚΕΑ
Φεβρουάριος 2009