Είναι γνωστές στους κύκλους της Αυτοδιοίκησης και επισήμως πλέον οι προθέσεις τις πολιτείας για τη συγκρότηση της διοικητικής δομής της χώρας, χαράσσοντας νέα αρχιτεκτονική στα όρια και στις λειτουργίες των ΟΤΑ, με το σχέδιο «Καλλικράτης». Θεωρούμε ευνόητο ότι η προσπάθεια ανατροπής της υπάρχουσας διοικητικής δομής αποτελεί έργο τεραστίων διαστάσεων που απαιτεί μελέτη αποτύπωση της υπάρχουσας κατάστασης με στόχο τη διατύπωση της βέλτιστης πρότασης για την αντιμετώπιση του προβλήματος, η οποία ασφαλώς θα αποτελεί προϊόν συλλογικής επεξεργασίας, δεδομένου ότι η λύση του θα σφραγίσει τις κρατικές και αυτοδιοικητικές λειτουργίες για πολλά χρόνια. Το κείμενο που κατετέθη από την πλευρά του ΥΠΕΣ διατείνεται ότι θα αλλάξει τα δεδομένα, τις υπάρχουσες αναχρονιστικές δομές και πως είναι το υπόβαθρο για να δημιουργηθούν σύγχρονες μεγάλες ενότητες στα πλαίσια της Ευρώπης των πόλεων και των περιφερειών που θα βελτιώσουν τη ζωή του πολίτη. Είναι όμως;
Στη θέση των 54 Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων, οι οποίες καταργούνται, προβλέπεται η λειτουργία 13 Περιφερειακών Αυτοδιοικήσεων με αιρετό περιφερειακό συμβούλιο και άμεσα αιρετό περιφερειάρχη. Οι μονάδες των 1.034 σημερινών ΟΤΑ “δεν θα υπερβαίνουν τους 370” και στη θέση των σημερινών 13 Διοικητικών Περιφερειών “συγκροτούνται έως 7 Γενικές Διοικήσεις”.
Παραθέτουμε δέκα βασικές σκέψεις προς συζήτηση δηλώνοντας εκ προοιμίου ότι δεν αποτελούν ολοκληρωμένες προτάσεις, αλλά φιλοδοξούν να αποτελέσουν αφετηρία για περαιτέρω επεξεργασίες και ανάπτυξη του διαλόγου για τη συγκρότηση δομών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης που πρέπει να εδράζονται σε τρεις θεμελιώδεις αρχές: Της Τοπικής Αυτονομίας, της Εγγύτητας και της Επικουρικότητας.
Παρόμοιες πρωτοβουλίες που εκδηλωθήκαν σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτέλεσαν αντικείμενο πολυετούς διαλόγου όπου οι ενδιαφερόμενοι φορείς κατέθεσαν τις απόψεις τους για το υπό συζήτηση διακύβευμα. Προϋπόθεση όμως για τον άρτιο σχεδιασμό και την επιτυχή ολοκλήρωση του εγχειρήματος απετέλεσε - και σωστά - η ύπαρξη ολοκληρωμένου χωροταξικού σχεδιασμού. Όταν λέμε χωροταξικό σχεδιασμό εννοούμε την κατάρτιση σχεδίων πόλης και τον καθορισμό χρήσεων της γης. Εννοούμε την δημιουργία δικτύων ,μεταφορικών υποδομών κυρίως σταθερής τροχιάς αλλά και γενικότερων υποδομών. Εννοούμε πολιτική προστασίας του περιβάλλοντος. Εννοούμε δασολόγιο, κτηματολόγιο, δασικούς χάρτες, πολιτικές για την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Εννοούμε αναπτυξιακές πολιτικές που προάγουν την κοινωνικές εξελίξεις. Αναπόσπαστο στοιχείο της όλης προσπάθειας είναι λογικό να αποτελεί η κριτική αποτίμηση της πρώτης μεταρρυθμιστικής απόπειρας του 1997 που πολιτογραφηθηκε ως πρόγραμμα «Καποδιστριας».
Στη βάση των παραπάνω προϋποθέσεων θεμελιώνονται οι εδαφικές οριοθετήσεις των νέων ΟΤΑ που προσιδιάζουν στην υπάρχουσα διαμορφωμένη κατάσταση και φυσικά δεν αποτελούν «τεχνητές συγκολλήσεις» υπακούοντας σε αδιέξοδες λογικές μικροκομματικών υπολογισμών και παραλυτικών ισσοροπιων. Ο σχεδιασμός των νέων ανθρωπογεωγραφικών ενοτήτων ως «ανοικτών πόλεων», με κριτήρια πληθυσμιακά, πολιτισμικά, χωροταξικά και κοινωνικοοικονομικά έπρεπε να προηγηθεί κάθε διαδικασίας.
Εύλογα διερωτάται κανείς, εφ όσον οι παραπάνω προϋποθέσεις απουσιάζουν για τι πράγμα συζητάμε;
Με το υπό διαβουλευση κείμενο τίθεται προς συζήτηση το χρόνιο πρόβλημα της ελληνικής κοινωνίας το οποίο τείνει να λάβει διαστάσεις παθογένειας, αυτό της αποκέντρωσης. Το ζητούμενο είναι ένα πακέτο μέτρων διαρθρωτικού χαρακτήρα που στην ουσία θα αποκεντρώσουν τη βραδυκίνητη – υπερσυγκεντρωτικη κρατική μηχανή. Στόχος η ουσιαστική μεταφορά αρμοδιοτήτων στους αιρετούς βαθμούς αυτοδιοίκησης και ο περιορισμός των κρατικών λειτουργιών στο « Κράτος –Στρατηγείο», στην ευθύνη του οποίου παραμένουν αυτές που σχετίζονται με τους τομείς της Εξωτερικής πολιτικής , Εθνικής Άμυνας, Προστασίας του Πολίτη, Δικαιοσύνης, Οικονομικών και Αρχαιολογίας.
Το ζητούμενο είναι η ουσιαστική αποκέντρωση και όχι μια επιδερμική αποσυγκεντρωση των κρατικών λειτουργιών σε κατώτερο επίπεδο, γεγονός που θα αναπαράγει αυταρχικές αγκυλωμένες δομές σε τοπικό επίπεδο, δημιουργώντας νέα δίκτυα πελατειακών σχέσεων και ρουσφετολογικής εξάρτησης που ανακυκλώνουν την ήδη καταπιεστική και ξεπερασμένη από τις εξελίξεις σχέση κράτους πολίτη.
Η υλοποίηση της αρχής αυτής υπαγορεύει την πλήρη μεταφορά των αρμοδιοτήτων των σημερινών κρατικών περιφερειών στον υπό θεσμοθέτηση Β βαθμό τοπικής αυτοδιοίκησης. Πράγμα που σημαίνει απάλειψη από το προς διαβουλευση κείμενο της διάταξης για εφτά γενικές διοικητικές κρατικές περιφέρειες, με τις συνακόλουθες αρμοδιότητες τους.
Είναι ακριβές ότι οι πόροι που διατίθενται σήμερα στην Αυτοδιοίκηση υπολείπονται σημαντικά από το να εξυπηρετούν τις πραγματικές ανάγκες των ΟΤΑ και οπωσδήποτε απέχουν κατά πολύ του μέσου Ευρωπαϊκού όρου. Αποτελούν ελάχιστο ποσοστό στα συνολικά έσοδα του δημοσίου τομέα (5%), όταν ο μέσος όρος στην Ε.Ε. των 15 ξεπερνά το 20%. Επίσης από τα χρήματα που διαχειρίζεται η Αυτοδιοίκηση στη χώρα μας, σε κάθε Έλληνα αντιστοιχούν 500 ευρώ, όταν ο μέσος όρος στην Ευρώπη είναι 3.000 ευρώ ανά κάτοικο. Στον προϋπολογισμό του 2010 προβλέπεται μείωση των κονδυλίων για την Αυτοδιοίκηση που ανέρχεται στο 12%.
Η γενναία και εκ των πραγμάτων επιβαλλόμενη φορολογική αποκέντρωση προϋποθέτει μεταβίβαση επιπλέον φορολογικών πόρων από το κεντρικό κράτος προς τις αυτοδιοικητικες δομές. Όμως είναι προφανές ότι αυτής της κατηγορίας η ανακατανομή απαιτεί την ύπαρξη αδιάβλητου και σταθερού συστήματος χρηματοδότησης πέρα και έξω από τη λογική των ρουσφετολογικών διαμεσολαβήσεων. Ενός συστήματος που πέρα από τις παραδεκτές γενικές αρχές λαμβάνει σοβαρά υπ όψη ως κριτήριο χρηματοδότησης τις ιδιαιτερότητες των περιοχών.(Αστικές , αγροτικές ,ορεινές , νησιωτικές, κλπ). Λαμβάνει επίσης υπ όψη το πραγματικό ελάχιστο κόστος λειτουργίας για κάθε ΟΤΑ και αυτό εξασφαλίζεται με την ύπαρξη εξισσοροπιτικων αντίρροπων από την πλευρά του επιτελικού κράτους σε περιπτώσεις παραμορφώσεων.
Υποστηρίζουμε περαιτέρω ότι στα πλαίσια της επί πλέον μεταβίβασης των φορολογικών πόρων η αυτοδιοίκηση γίνεται κάτοχος ενός σημαντικού ποσοστού του τοπικού ΑΕΠ που ως συνολικό ποσοστό που διαχειρίζεται το σύνολο των νέων ΟΤΑ πρέπει να προσεγγίζει τον ευρωπαϊκό μέσο όρο και να ανέρχεται στο 11,5% του ΑΕΠ από 3,3% που διατίθεται σήμερα.
Είναι επίσης καιρός να καταργηθεί η πολυνομία και η ύπαρξη πολλαπλών τελών και δικαιωμάτων και να εξετασθεί σοβαρά πλέον η κατάργηση πολλών εξ αυτών, η αντικατάσταση και η είσπραξη τους μέσω των φορολογικών αρχών του τέλους επιτηδεύματος.
Το Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο (ΕΣΠΑ) 2007-2013 υλοποιείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση ως ένα πρόγραμμα που αφορά όλους τους τομείς της Ελληνικής οικονομίας. Στην ουσία είναι το Δʼ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης, μόνο που όπως σε όλα τα προηγούμενα, έχουν παρατηρηθεί απίστευτες καθυστερήσεις. Υποτίθεται ότι για την Τοπική Αυτοδιοίκηση το πρόγραμμα έπρεπε να ξεκινήσει το 2007 και να λήξει το 2013. Θα ξεκινήσει ουσιαστικά, ωστόσο το επόμενο διάστημα.
Η μέχρι τώρα απορρόφηση του Προγράμματος από την Τοπική Αυτοδιοίκηση κινείται σε πολύ χαμηλά και μονοψήφια νούμερα. Μπορεί η Αυτοδιοίκηση να θέλει να βάλει ψηλά τον πήχη για την αξιοποίηση του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς (ΕΣΠΑ) 2007-2013, να προετοιμάζεται συστηματικά για αυτό από τις αρχές του 2010 και να προσδοκά αύξηση μέχρι διπλασιασμού των πόρων - 7,2 δις ευρώ - που θα κατευθυνθούν στους δήμους, όμως, οι διαδικασίες σχεδιασμού και προετοιμασίας της έχουν – μεσούσης της κρίσης - φρενάρει τα συλλογικά όργανα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Ήδη από το σχεδιασμό του ΕΣΠΑ τίθενται τα προβλήματα επιχειρησιακής ικανότητας των ΟΤΑ. Οι νέοι ΟΤΑ πρέπει να είναι ικανοί να σχεδιάζουν, να οδηγούν σε ωρίμανση και να υλοποιούν έργα και δράσεις που χρηματοδοτούνται από Εθνικούς ή Κοινοτικούς πόρους. Στο πλαίσιο του διοικητικού τους εκσυγχρονισμού οι νέοι ΟΤΑ πρέπει να έχουν αποτελεσματική οικονομική και τεχνική υπηρεσία καθώς και οργανωμένο γραφείο προγραμματισμού.
Οι εμπνευστές της μεταρρύθμισης φιλοδοξούν να εξασφαλίσουν οικονομίες κλίμακας και να δημιουργηθούν ισχυρότεροι και επαρκέστεροι διοικητικοί μηχανισμοί. Αυτό όμως δεν συνεπάγεται ότι αυτόματα όλοι οι ΟΤΑ της χώρας θα διαθέτουν οικονομικές- τεχνικές υπηρεσίες όπως και γραφεία προγραμματισμού που θα μπορούν να πιστοποιηθούν και κυρίως να είναι αποτελεσματικές και να παράγουν έργο σύμφωνα με τα δεδομένα και τις απαιτήσεις των νέων δήμων.
Το ειδικό πρόγραμμα για τη λειτουργική «αυτονομία» των νέων δήμων αποβλέπει στο να συμπληρώσει τα κενά και να εξοπλίσει τους ΟΤΑ με επιστημονικό προσωπικό και υπηρεσίες έτοιμες να αντιμετωπίσουν τις νέες προκλήσεις και ρόλους. Για να μην επαναληφθούν προβλήματα όπως αυτά με τους «Καποδιστριακούς» επιστήμονες προτείνεται η προκήρυξη των θέσεων εργασίας να περιέχει ρήτρα ανάλογη των παραμεθορίων περιοχών δηλαδή το αμετάθετο για μία δεκαετία τουλάχιστον.
Μια σημαντική παράμετρος για να ανταποκριθεί η Αυτοδιοίκηση στις αυξημένες απαιτήσεις της κοινωνίας, είναι και η αλλαγή του πλαισίου οικονομικής διοίκησης και διαχείρισης.
Παραθέτω ένα απόσπασμα, για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος του προβλήματος.« Αι εκ της σφαγής απομένουσαι τρίχες, ο χνούς των μικρών ζώων, οι όνυχες, τα κέρατα, οι κόπρες των εντοσθίων και τα λοιπά λείψανα της σφαγής διατίθενται υπό του δήμου ή κοινότητος κατά τον υπό των συμβουλίων αυτών κρινόμενον προσφορότερον τρόπον». Δεν πρόκειται περί χιούμορ! Το παραπάνω αποτελεί αποσπάσιμα από το άρθρο 3 του Β.Δ. 24-9/20-10-58 «Περί των προσόδων των Δήμων και Κοινοτήτων». Αυτό, σε συνάρτηση με το Β.Δ. 17-5/15-6-59 για τις δαπάνες, έχουν δημιουργήσει ένα ασφυκτικό, αναχρονιστικό, απαρχαιωμένο, παρωχημένο πλαίσιο λειτουργίας που διατηρείται και ταλαιπωρεί επί μισό αιώνα όλους τους εμπλεκομένους με την Αυτοδιοίκηση. Είναι άμεση ανάγκη, η Πολιτεία να αναλάβει νομοθετική πρωτοβουλία, που θα λαμβάνει υπʼ όψη τις απόψεις όλων των ενδιαφερομένων φορέων, ούτως ώστε να θεσμοθετηθεί σε ενιαίο κείμενο (Εσόδων – Δαπανών) ένα νέο σύγχρονο σύστημα οικονομικής διοίκησης και διαχείρισης των οικονομικών των Ο.Τ.Α., εγκαταλείποντας τις διατάξεις που λίαν επιεικώς είναι προϊόντα μιας άλλης εποχής. Θεωρώ ότι στην κατεύθυνση αυτή, είναι κομβικός ο ρόλος της Κ.Ε.Δ.Κ.Ε. που απαιτείται να εντάξει στην πρώτη σειρά της κλίμακας των προτεραιοτήτων την προτεινομένη αλλαγή. Διότι όσο σημαντικός είναι ο εξοπλισμός της Αυτοδιοίκησης με πόρους, εξ ίσου σημαντική αν όχι μεγαλύτερη είναι και η διαχείριση τους προς όφελος του πολίτη.
Δεύτερη σημαντική προτεραιότητα στην κλίμακα ιεράρχησης των Δημοτικών Αρχών είναι η θεσμοθέτηση του «Προγραμματικού Προϋπολογισμού» – δηλαδή ενός προϋπολογισμού προγραμμάτων, δραστηριοτήτων και αποδόσεων και όχι ενός προϋπολογισμού κονδυλίων. Κάθε δαπάνη να αντιστοιχεί σε κάποιο πρόγραμμα, σχέδιο η δράση με σαφείς στόχους και μετρήσιμα αποτελέσματα.
Οι προεκτεθείσες αναφορές στον προγραμματικό προϋπολογισμό απαιτείται να χρωματίζονται με έντονα συμμετοχικά χαρακτηριστικά πράγμα που σημαίνει ότι παρέχεται η δυνατότητα στους κατοίκους των διάφορων τοπικών διαμερισμάτων να προσδιορίσουν συγκεκριμένα και δημοκρατικά τη χρήση του δημόσιου χρήματος. Αυτό σημαίνει ότι οι κάτοικοι αποφασίζουν τις θεματικές προτεραιότητες των επενδύσεων με ταυτόχρονη επίβλεψη της πορείας των δημοσίων έργων.
Ο μετασχηματισμός του δημοτικού προϋπολογισμού σε «Προγραμματικό Προϋπολογισμό», διαφοροποιεί τις διαδικασίες κατάρτισης, το περιεχόμενο, την υλοποίηση και έλεγχο των αποτελεσμάτων του. Αποτυπώνει με σαφήνεια τις στρατηγικές προτεραιότητες και προγραμματικούς στόχους των Ο.Τ.Α., σε διακριτές ενότητες, οι οποίες έχουν τριετή αναφορά και προοπτική.
Ο σημερινοί τυπικοί έλεγχοι νομιμότητας γίνονται ανεξάρτητοι έλεγχοι μέτρησης των αποτελεσμάτων της δημοτικής δαπάνης, με σαφή προσδιορισμό των ελεγχόμενων, με καταγραφή και έλεγχο των μεγεθών σε πραγματική και όχι ταμειακή βάση και με συγκεκριμενοποίηση των ευθυνών.
Γίνεται επομένως φανερό, ότι η πραγματοποίηση των δαπανών στο πλαίσιο του υπάρχοντος προϋπολογισμού, ενώ αποτελεί ένα δείκτη της βούλησης των δημοτικών αρχών, δεν αποτελεί επαρκές στοιχείο για την αξιολόγηση του παραγόμενου έργου. Ένας προϋπολογισμός, είναι δυνατόν να κριθεί, με βάση τις προτεραιότητες χρηματοδοτήσεων ως προς τον προσανατολισμό του, αλλά η τελική κρίση αφορά: τι υπηρεσίες, αγαθά και έργα απόλαυσε ο κάθε πολίτης, για κάθε πραγματοποιθείσα δημοτική δαπάνη.
Η επερχόμενη διοικητική μεταρρύθμιση επιτάσσει την ορθολογική χρήση του δημοσίου χρήματος που θα συνοδεύεται όμως και με διαφορετικούς κανόνες διαχείρισης. Το σημερινό σύστημα καθιερώνει το ανεξέλεγκτο των οργάνων διοίκησης των ΟΤΑ.
Απαιτείται η καθιέρωση ορισμένων αρχών, στο πλαίσιο της συγκεκριμένης ανασυγκρότησης του προϋπολογισμού όπως: Η άριστη τοποθέτηση των κεφαλαίων σε συνδυασμό με την ανάλυση κόστους οφέλους σε κάθε δημόσια δαπάνη. Η πρόβλεψη για εκταμίευση συγκεκριμένων εσόδων θα είναι πλήρως εξασφαλισμένη στην περίπτωση πρόσθετων δαπανών και προπαντός τεχνικών έργων. Η μείωση ορισμένων κατηγοριών εσόδων επιβάλει συγκεκριμένες προβλέψεις και ενέργειες για την αναπλήρωση τους. Η υπογραφή δανειακών συμβάσεων θα έχει ως αντικείμενο επενδυτικές δραστηριότητες και απαιτεί ευρύτερες συγκαταθέσεις και αυξημένες πλειοψηφίες για τη λήψη της απόφασης. Η θέσπιση ορθολογικών κανόνων στη διαχείριση του δημοσίου χρήματος προϋποθέτει την αποβολή ενός συμπλέγματος ξεπερασμένων νοοτροπιών και πρακτικών εκ μέρους των δημοτικών αρχών. Παρ όλο που η έλλειψη ρευστότητας έχει στεγνώσει την αγορά, η ανεργία σπάει κόκαλα, η ακρίβεια…..ξυρίζει το πορτοφόλι, η κοινωνία πρέπει να κατανοήσει ότι οι ΟΤΑ δεν αποτελούν γραφεία ευρέσεως εργασίας που θα λύσουν το πρόβλημα της ανεργίας στην περιοχή αλλά φορείς παροχής κοινωνικών υπηρεσιών υψηλού επιπέδου στους πολίτες. Κατά συνέπεια η επιβάρυνση των δημοτικών προϋπολογισμών με κόστος μισθοδοσίας προσωπικού που είναι ανορθολογικά τοποθετημένο και στην καλύτερη περίπτωση …λιμνάζει επιβάλλει την εξεύρεση πόρων εκμεταλλευόμενοι και το ΕΣΠΑ που θα μειώσουν το κόστος συμμετοχής των αμοιβών του προσωπικού στον κύκλο εργασιών. Ιδιαίτερα επιβαρυντικός παράγοντας των δαπανών του προϋπολογισμού αποτελεί οπωσδήποτε και το κόστος κατασκευής των δημοσίων έργων στην Ελλάδα( εφτά φορές περισσότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο), γεγονός που αγγίζει και τους ΟΤΑ έχοντας ως συνέπεια την αφαίρεση πόρων από την εκτέλεση του κοινωνικού έργου πέρα από την επιβάρυνση των δημοτών.
Περαιτέρω η διαφανής και ορθολογική διαχείριση του δημοσίου χρήματος απαιτεί ένα σύγχρονο και ευέλικτο σύστημα ελέγχου από Ανεξάρτητη Αρχή Ελέγχου Αυτοδιοίκησης που συγκροτείται γι' αυτό το σκοπό και που στοχεύει στην αποτελεσματική υλοποίηση των έργων.
Συντελεστές του παραπάνω συστήματος είναι:
Οι λεπτομερείς έλεγχοι νομιμότητας και κανονικότητας των δαπανών, εγκαταλείπονται. Έχει αποδειχθεί ότι οδηγούν και σε επιδείνωση της γραφειοκρατίας και σε επέκταση της διαφθοράς. Αψευδής μάρτυρας του ισχυρισμού αυτού οι ετήσιες εκθέσεις του Ελεγκτικού Συνεδρίου που αναδεικνύουν…. πρωταθλητές της διαφθοράς… εναλλάξ τους ΟΤΑ και τα Νοσοκομεία. Αλήθεια έγινε από την ύπαρξη του Ελληνικού Κράτους ένας απολογισμός αξιολόγησης των ελέγχων νομιμότητας και κανονικότητας; Θα είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον….
Εκ των πραγμάτων είναι φανερό ότι η υπάρχουσα κτηριακή υποδομή δεν διαθέτει το μέγεθος εκείνο που θεωρείται ικανό σήμερα να στεγάσει το προσωπικό στους ήδη υπάρχοντες δήμους. Εγείρεται επομένως το εύλογο ερώτημα πως στους νέους δήμους, η έδρα που θα επιλεγεί, θα υποδεχθεί το προσωπικό των υπό συνένωση δήμων έτσι ώστε να εργάζεται σ ένα σύγχρονο περιβάλλον από 1/1/2011;
Η έλλειψη κτηριακών εγκαταστάσεων εγείρει ένα δεύτερο ερώτημα που σχετίζεται και επηρεάζει αμέσως τη λειτουργία των νέων δήμων. Παρά την ύπαρξη ενιαίου θεσμικού πλαισίου των οικονομικών και διοικητικών υπηρεσιών, οι οικονομικές και διοικητικές λειτουργίες των ΟΤΑ δεν έχουν ομογενοποιηθεί, ανεξάρτητα από τα επιμέρους βήματα που έγιναν στη δεκαετία που πέρασε.
Οι λειτουργίες τους απέχουν πολύ από το να είναι σε θέση να ανταποκριθούν στις επιδιώξεις ενός μεγάλου σύγχρονου οργανισμού παροχής ποιοτικών κοινωνικών υπηρεσιών στους πολίτες. Η μηχανογραφική τήρηση των βιβλίων, η διπλογραφική αποτύπωση των συναλλαγών (στους μισούς ΟΤΑ), οι προσπάθειες δημιουργίας σύγχρονου Εθνικού Δημοτολογίου και Ληξιαρχείου, είναι ενθαρρυντικές απόπειρες και εξαιρετικά τολμήματα, που όμως είτε απονευρώθηκαν, ή παρέμειναν ημιτελείς προσπάθειες, ή τέλος καρκινοβατούν.
Πιο συγκεκριμένα, το επίπεδο της μηχανογράφησης παρέμεινε στα επίπεδα του 1999, χωρίς να αναπτύσσεται περαιτέρω με τη χρησιμοποίηση ολοκληρωμένων εφαρμογών τρίτης γενιάς. Το Κλαδικό Λογιστικό Σχέδιο τηρείται εντελώς τυπικά και η πρακτική του αξία οδηγείται με μαθηματική ακρίβεια στην αξία που έχει ο ταμιακός απολογιστικός πίνακας των ΟΤΑ. Το Εθνικό Δημοτολόγιο προχωρεί απελπιστικά αργά και δεν έχει γίνει πράξη ούτε στους μισούς ΟΤΑ της χώρας, το δε Εθνικό Ληξιαρχείο δεν έχει καν αρχίσει.
Το συμπέρασμα είναι ότι στους υπάρχοντες ΟΤΑ εμφανίζονται διαφορετικές μηχανογραφικές λύσεις, διαφορετικοί σύμβουλοι, διαφορετικές νοοτροπίες, διαφορετικά επίπεδα κατανόησης και αποτελεσματικότητας.
Με βάση την παραπάνω αποτύπωση της υπάρχουσας κατάστασης, η συγκρότηση της νέας διοικητικής δομής επιβάλλει ανακατατάξεις και αναπροσαρμογές και σε επίπεδο προσωπικού και σε επίπεδο λειτουργίας των οικονομικών και διοικητικών υπηρεσιών.
Σενάριο Α΄: Δημιουργία κεντρικών οικονομικών και διοικητικών υπηρεσιών στην έδρα του διευρυμένου δήμου. Η λογική αυτή, παρά τα επιμέρους πλεονεκτήματα ευελιξίας και ταχύτερης λήψης αποφάσεων, χωλαίνει σημαντικά σαν προσέγγιση δεδομένου ότι προσκρούει σε μια σειρά παράγοντες όπως διαφορετικά επίπεδα μηχανογράφησης, στενότητα κτηριακού χώρου, έλλειψη νέων Ο.Ε.Υ. που θα απορροφήσουν το πολυπληθές προσωπικό κτλ.
Σενάριο Β΄: Δημιουργία κεντρικής υπηρεσίας στην έδρα του νέου διευρυμένου δήμου, με ταυτόχρονη ύπαρξη αυτοτελών λειτουργικών ενοτήτων τόσο σε οικονομικό όσο και διοικητικό επίπεδο, στα όρια των υπό συνένωση ΟΤΑ. Η λειτουργικότητα της πρότασης αυτής, παρά της επιμέρους γραφειοκρατικές αγκυλώσεις που θα εμφανιστούν αρχικά, είναι προφανώς πιο αποτελεσματική.
Η λειτουργία του σχήματος, μπορεί να συνοψιστεί στα εξής:
α) Κατάρτιση προϋπολογισμού των επιμέρους τοπικών διαμερισμάτων (π.χ. εντός του Οκτωβρίου)
β) Ενοποίηση των επιμέρους προϋπολογισμών, υποβολή και έγκριση τους από το ενιαίο Δημοτικό Συμβούλιο (π.χ. εντός του Νοεμβρίου)
γ) Έγκριση από τον αιρετό γενικό γραμματέα της περιφέρειας (π.χ. εντός του Δεκεμβρίου)
δ) Ύπαρξη αυτοτελών λογιστικών διαχειρίσεων και διοικητικών λειτουργιών στα επιμέρους τοπικά διαμερίσματα. Η μορφή αυτή οικονομικής και διοικητικής λειτουργίας προσιδιάζει στην μορφή εταιρειών του ιδιωτικού τομέα που διαθέτουν ταυτόχρονα υποκαταστήματα σε διαφορετικά σημεία ή διαφορετικές πόλεις.
ε) Ενοποίηση στο τέλος της χρήσης των επιμέρους απολογισμών και ισολογισμών, περιλαμβανομένων των Δημοτικών επιχειρήσεων και των ΝΠΔΔ, γεγονός που θα αποτυπώσει πληρέστερα την οικονομική κατάσταση της «ολότητας» που λέγεται νέος ΟΤΑ.
Θεωρούμε αυτονόητο ότι το σύνολο των νέων δήμων θα εφαρμόζει το Κλαδικό Λογιστικό Σχέδιο, ανεξαρτήτως μεγέθους και κύκλου εργασιών.
Περέλκει να τονίσουμε ότι σε περιπτώσεις ενοποιημένων οικονομικών καταστάσεων, η σύνταξη τους θα πραγματοποιείται σύμφωνα με τα οριζόμενα στα Διεθνή Πρότυπα Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης.
Η λύση αυτή πιστεύουμε ότι αν υιοθετηθεί, βρίσκεται πιο κοντά στην πραγματικότητα, διότι δεν διαταράσσει βίαια τις υπάρχουσες ισορροπίες, ενσωματώνει σταδιακά τις διαφορετικές νοοτροπίες, ενώ αφομοιώνει μεθοδικά τους κραδασμούς και εξομαλύνει σε βάθος τετραετίας τη θεσμική οικονομική και διοικητική λειτουργία.
Η ισοπεδωτική λογική των προσλήψεων, οι διαρκείς αναξιοκρατικές παρεμβάσεις, οι ρουσφετολογικές μεσολαβήσεις που δημιούργησαν το καθεστώς των «ημετέρων» οδήγησαν σε κατάρρευση τη λειτουργία της Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης. Η αξιολόγηση έπαψε, η αξιοκρατία κατέρρευσε, το ενδιαφέρον υποχώρησε, η χαλάρωση και ο ωχαδερφισμός επικράτησαν και μια σημαντική μερίδα αξιόλογων στελεχών αποδεκατίστηκε ή αποχώρησε.
Προς επιβεβαίωση των παραπάνω παραθέτουμε αποσπάσιμα από παλιότερη έκθεση του ΟΑΣΑ που είναι άκρως διαφωτιστική και θέτει ευθέως τον δάκτυλο «εις τον τύπον των ήλων». Διαβάζουμε λοιπόν στη σχετική παράγραφο:
«Η Ελλάδα υποφέρει από την απουσία δεξιοτήτων και κινήτρων για την αποδοτικότητα, από θεσμικές αγκυλώσεις, από ανεπαρκή συντονισμό, από νομικίστικη παράδοση και ένα πνεύμα παθητικότητας και αδράνειας, από υπερβολικό συγκεντρωτισμό, από έλλειψη πειθαρχίας και αποστροφής στις ανταγωνιστικές αγορές. Αντίθετα, οι πελατειακές σχέσεις και το πνεύμα της συντεχνίας κυριαρχούν και λειτουργούν παραλυτικά».
Η διαστροφική αυτή λειτουργία των δημοσίων και δημοτικών υπηρεσιών που ευνουχίζει προκαταβολικά κάθε διάθεση για προσφορά και επιβάλει ένα πνεύμα αδράνειας, συμβατικότητας και παθητικού εφησυχασμού πρέπει να ενταφιαστεί οριστικά.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το μορφωτικό επίπεδο που αντίστοιχα υποδηλώνει και στοιχεία ανάλογης εξειδίκευσης λ.χ. στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης: Εργαζόμενοι Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης 10%, Τεχνολογικής Εκπαίδευσης 12%, Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης 43% και Υποχρεωτικής Εκπαίδευσης 35% !.
Απαιτείται μια εκ βάθρων αλλαγή του τρόπου λειτουργίας και πρακτικής των ΟΤΑ. Αυτό σημαίνει :
Ανεξαρτήτως εξελίξεων που θα επικρατήσουν, η ΤΕΔΚ του κάθε αποκεντρωμένου νομαρχιακού διαμερίσματος σε ένα ευρύτερο συντονιστικό ρόλο, μπορεί:
Αυτό απαιτεί:
Η κατανόηση εκ μέρους όλων, ότι οι ΟΤΑ είναι οικονομικοί οργανισμοί μεγάλων διαστάσεων και ότι απαραίτητη προϋπόθεση για την παροχή ποιοτικών υπηρεσιών στους πολίτες, είναι η ύπαρξη αποτελεσματικών λειτουργιών μέσω σύγχρονων υποδομών σε υλικοτεχνικό εξοπλισμό και προσωπικό είναι από τις σημαντικές παραμέτρους που θα σφραγίσουν την πορεία του εγχειρήματος.
Ο Σταύρος Λιαππης είναι Οικονομοτεχνικός Σύμβουλος ΟΤΑ και μέλος του Τμήματος Τοπικής Αυτοδιοίκησης του ΣΥΝ
ΑΡΧΗ
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ
RSS