ΤΜΗΜΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ – ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΡΓΩΝ ΤΟΥ ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΥ
ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ «ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ»
Μετά από μια σειρά συζητήσεων στο Τμήμα Περιφ/κής Ανάπτυξης-Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων και στο συναρμόδιο Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης για τα θέματα Περιφερειακής Ανάπτυξης, Αποκέντρωσης και Αυτοδιοίκησης, σε σχέση και με το προτεινόμενο από την Κυβέρνηση σχέδιο Καλλικράτης
Ασημίνα Ξηροτύρη-Αικατερινάρη, Υπεύθυνη από ΚΠΕ για το Τμήμα
Η Ελλάδα ολοκληρώνει την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα, με ένα πλήρως αποτυχημένο μοντέλο διοίκησης. Πρόκειται για ένα μοντέλο που συνεχίζει να διακρίνεται για τον υπερ-συγκεντρωτικό του χαρακτήρα και την πελατειακή λειτουργία του, όπου η αναπτυξιακή διαδικασία αλλά και οι τυπικά αποκεντρωμένοι θεσμοί της αυτοδιοίκησης αποκτούν δευτερεύοντα και περιορισμένο ρόλο, ενώ η προσβασιμότητα του πολίτη στις διαδικασίες λήψης των αποφάσεων είναι περιορισμένη.
Το σύστημα είναι όχι μόνο κομματικό-πελατειακό, αλλά και άκρως αναποτελεσματικό, με έντονα τα φαινόμενα διαφθοράς και αδιαφάνειας. Οι ανάγκες και τα προβλήματα της καθημερινότητας συσσωρεύονται αντί να επιλύονται, ενώ λείπει η στρατηγική για την ανάπτυξη και οι διαδικασίες του δημοκρατικού προγραμματισμού για τη διαμόρφωση των
Οι πολιτικές και το στρεβλό μοντέλο ανάπτυξης που εφαρμόσθηκε στη χώρα, μετά την μεταπολίτευση, δημιούργησε υπερκέρδη στις τράπεζες και σε ελάχιστους επιχειρηματικούς ομίλους και μας οδήγησε με ευθύνη όλων των κυβερνήσεων στη σημερινή πρωτοφανή οικονομική κρίση. Το περιεχόμενο της ανάπτυξης προσδιορίστηκε υπό τους αντίστοιχους όρους χωρίς καν να δημιουργούνται επαρκείς θέσεις σταθερής απασχόλησης.
Οι Κυβερνήσεις της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ με τις λεγόμενες «μεταρρυθμίσεις» που έχουν θεσπίσει, όπως την προώθηση των ιδιωτικοποιήσεων, των απορρυθμίσεων των Δημόσιων Οργανισμών και των εργασιακών σχέσεων, την απελευθέρωση της αγοράς από το δημόσιο και τον κοινωνικό έλεγχο, τις συμβάσεις παραχώρησης έργων κοινωνικού εξοπλισμού και υποδομής στους ιδιώτες, έχουν οδηγήσει το παραγωγικό ιστό της χώρας σε απορρύθμιση. Στο πλαίσιo αυτής της πολιτικής, που ασκήθηκε για την ανάπτυξη, η διαφθορά και η διαπλοκή γιγαντώθηκαν, οι κοινωνικές ανάγκες παραμερίστηκαν, το φυσικό περιβάλλον έμεινε χωρίς προστασία και οικονομικό αποτέλεσμα των δημόσιων επενδύσεων – εθνικών και κοινοτικών προγραμμάτων - παρέμεινε πενιχρό.
Μέσα στην γενική αναπτυξιακή υστέρηση της χώρας ακόμη μεγαλύτερη είναι η αναπτυξιακή υστέρηση των Περιφερειών της, οι οποίες εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν μεγάλα ζητήματα, ενώ δημιουργήθηκαν χρόνια και διαρκώς επιδεινούμενα προβλήματα τόσο στο περιβάλλον όσο και στο πεδίο του σχεδιασμού των πόλεων και των σχέσεών τους με τις περιφέρειες και την ύπαιθρο συνολικά.
Κοινή είναι η διαπίστωση ότι :
Έτσι η Ελλάδα εξακολουθεί να παραμένει κατά βάση μία Περιφέρεια, αφού η ουσιαστική αποκέντρωση δεν υπάρχει και οι αποφάσεις λαμβάνονται από την Κεντρική Κυβέρνηση-Διοίκηση.
Τίθεται λοιπόν ως άμεσο και επιτακτικό αίτημα μια συνολική, ριζοσπαστική και δημοκρατική μεταρρύθμιση των διοικητικών δομών του κράτους.
Μια διοικητική μεταρρύθμιση όπου η αυτοδιοίκηση –τοπική και περιφερειακή– θα υπερβαίνει τη λογική της διαχείρισης, θα χαράσσει και θα υλοποιεί την πολιτική της με τη συμμετοχή και την αποφασιστική γνώμη του πολίτη και όπου η περιφερειακή πολιτική θα αποτελεί μέσο-εργαλείο εδαφικής και κοινωνικής συνοχής και οικονομικής αλληλεγγύης που θα αποσκοπεί στο να μειώνει τη διαφορά εισοδήματος μεταξύ των φτωχότερων και των πλουσιότερων περιφερειών και στο να εξασφαλίζει στους πολίτες τις απαραίτητες υποδομές και τον κοινωνικό εξοπλισμό για την αναβάθμιση της ποιότητας της ζωής τους.
Στις Προγραμματικές Θέσεις του ΣΥΝ, όσον αφορά τα θέματα της Αυτοδιοίκησης, της Περιφερειακής Πολιτικής και της Αποκέντρωσης, τονίζεται ότι η Περιφερειακή Πολιτική πρέπει να αποτελεί ένα μέσο-εργαλείο εδαφικής και κοινωνικής συνοχής και οικονομικής αλληλεγγύης, με στόχο να μειώνει τη διαφορά εισοδήματος και πλούτου μεταξύ των Περιφερειών και να εξασφαλίζει στους πολίτες τις απαραίτητες υποδομές και τον κοινωνικό εξοπλισμό για την αναβάθμιση της ποιότητας της ζωής τους. Γιʼ αυτό είναι αναγκαία η ενίσχυση των αυτοδιοικητικών θεσμών και η μεταφορά αρμοδιοτήτων και πόρων και σε Περιφερειακό επίπεδο. Σε μία ισχυρή δηλαδή Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση, που θα προγραμματίζει δημοκρατικά και θα υπηρετεί μαζί με την Τοπική Αυτοδιοίκηση μία ολοκληρωμένη και βιώσιμη αναπτυξιακή διαδικασία.
Σε αυτή την κατεύθυνση η Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση θα πρέπει να αναδειχθεί ως μοχλός ανάπτυξης με βασικά εργαλεία την περιφερειακή πολιτική και την αποκέντρωση αρμοδιοτήτων και πόρων.
Παρά τα όποια θετικά βήματα που έγιναν τα τελευταία 30 χρόνια για την ενίσχυση της Αυτοδιοίκησης, με τη μη ουσιαστική όμως στήριξη της μεταρρύθμισης του «Καποδίστρια» και την αδύναμη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση, η χώρα μας παραμένει συγκεντρωτικό κράτος.
Και αυτό γιατί η πολιτική όλων των Κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ για την Αυτοδιοίκηση στο θεσμικό, αλλά και στο οικονομικό επίπεδο διακρίθηκε από:
- Τη στασιμότητα και την άρνηση τελικά της ολοκλήρωσης μίας μεταρρύθμισης του πολιτικού μας συστήματος με Αποκέντρωση και Αυτοδιοίκηση και τη μη προσαρμογή έτσι της χώρας σε ένα σύστημα τοπικής Αυτοδιοίκησης με όλες τις εξουσίες -αρμοδιότητες τοπικού, νομαρχιακού και περιφερειακού χαρακτήρα- συνοδευόμενες από τους αντίστοιχους πόρους.
- Την ανεπάρκεια πόρων προς την Αυτοδιοίκηση, αφού παραμένουν περίπου στο 5% σε σχέση με τα συνολικά έσοδα του δημοσίου τομέα, όταν ο μέσος όρος στην Ε.Ε. των 15 ξεπερνά το 20% .
Αντίθετα οι κυβερνήσεις ανέδειξαν τη σημερινή Περιφέρεια ως το «μακρύ χέρι» της Κεντρικής εξουσίας και τον κομματικό Γενικό Γραμματέα σε «κηδεμόνα» της Τοπικής και Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης και διαχειριστή του Περιφερειακού προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων και των Ευρωπαϊκών κονδυλίων.
Ειδικότερα:
• Μετά την εισαγωγή από την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ του Ν. 2218/94 για την Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση οι αλλεπάλληλες νομοθετικές μεταρρυθμίσεις και ιδιαίτερα ο νόμος 2503/97 «αφυδάτωσαν» το θεσμό και τον μετέτρεψαν σε θεσμό-φάντασμα, διεκπεραιωτή γραφειοκρατικών διαδικασιών, επιβεβαιώνοντας δυστυχώς την κριτική μας που ασκήσαμε στον σχεδιασμό και την εφαρμογή τους.
• Στη συνέχεια, με το νόμο 2539/97 εισήγαγε τον «Καποδίστρια», που παρουσιάσθηκε ως μια μεταρρυθμιστική τομή στο μέχρι τότε αναχρονιστικό σύστημα Τ.Α.. Δώδεκα χρόνια μετά την εφαρμογή του μπορούμε να πούμε ότι, διέψευσε τις προσδοκίες και δεν πέτυχε τους στόχους που είχε θέσει. Δεν συνοδεύτηκε από ριζική αλλαγή του πολιτικού και διοικητικού συστήματος της χώρας, του κεντρικού κράτους, των νομαρχιών και των νέων διευρυμένων Δήμων, με αποτέλεσμα να παραμένει κυρίαρχος ο συγκεντρωτισμός και η μειωμένη προσβασιμότητα του πολίτη στη λήψη και την υλοποίηση των αποφάσεων. Δεν άλλαξε το συγκεντρωτικό δημοτικό σύστημα διακυβέρνησης με απλή αναλογική, αντιπροσώπευση Τοπικών Συμβουλίων, πόρους και αρμοδιότητες. Δεν έγινε ο Δήμος υπερασπιστής και συνδιοργανωτής της αντίστασης και διεκδίκησης των δημοτών.
Οι αυτοδιοικητικές εκλογές του Νοεμβρίου θα διεξαχθούν σʼ ένα εντελώς διαφορετικό πολιτικό πλαίσιο, που προσδιορίζεται από την κρίση και τις αντιλαϊκές πολιτικές της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ, αλλά και την κατάσταση που επικρατεί στο χώρο της αυτοδιοίκησης, έτσι όπως προσδιορίστηκε από τις πολιτικές του δικομματισμού μέχρι σήμερα, αλλά και όπως προδιαγράφονται από το λεγόμενο σχέδιο «Καλλικράτης».
Σήμερα το σχέδιο «Καλλικράτης» εισάγεται από την κυβέρνηση και μάλιστα εσπευσμένα, όχι γιατί προσβλέπει στην ουσιαστική αποκέντρωση του κράτους, αλλά κυρίως για λόγους δημοσιονομικούς, όπως έχει ομολογήσει η ίδια και γιʼ αυτό το λόγο εντάχθηκε στο σκληρό αντιλαϊκό πρόγραμμα που υλοποιεί κατ΄ επιταγή του ΔΝΤ της ΕΚΤ και της ΕΕ. . Με το σχέδιο αυτό το Δημόσιο αρπάζει την ευκαιρία για να περιορίσει ή ακόμη χειρότερα να “ξεφορτωθεί” τις συνταγματικές υποχρεώσεις του αναφορικά με τις κοινωνικές και όχι μόνο παροχές, με τη μεταφορά τους στην τοπική αυτοδιοίκηση χωρίς όμως και αντίστοιχους πόρους.
1. Βασικές προϋποθέσεις για μία ουσιαστική Δημοκρατική Μεταρρύθμιση στην Τοπική Αυτοδιοίκηση
Εν όψει της διοικητικής μεταρρύθμισης «Καλλικράτης» και τα μεγάλα λόγια της Κυβέρνησης, είναι ανάγκη να επισημάνουμε τις βασικές προϋποθέσεις για να υπάρξει ουσιαστική πρόοδος και να προχωρήσει μία ουσιαστική διοικητική μεταρρύθμιση, έναντι των βασικών αδυναμιών που έχει το προτεινόμενο σχέδιο, ειδικότερα στα θέματα Αποκέντρωσης και Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης :
α) Ολοκληρωμένο χωροταξικό σχεδιασμό του αστικού και αγροτικού χώρου, που θα προκύψει ως προϊόν ουσιαστικής διαβούλευσης των φορέων, των περιφερειακών και αυτοδιοικητικών μονάδων και γενικά της κοινωνίας των πολιτών και θα αποτελεί τη βάση για τον προσανατολισμό των δημοσίων επενδύσεων, ώστε αυτές να συμβάλλουν στην αειφόρο ανάπτυξη και όχι να εξυπηρετούν πελατειακά συμφέροντα. Το Γενικό Χωροταξικό Πλαίσιο και τα ειδικά χωροταξικά σχέδια, που θεσπίσθηκαν τα δύο τελευταία χρόνια δεν προωθούν τέτοιες κατευθύνσεις, στερούνται ουσιαστικών προτάσεων για να αρθούν οι παραπάνω αδυναμίες. Συντηρείται το στρεβλό πρότυπο της μέχρι σήμερα αναπτυξιακής διαδικασίας στην περιφερειακή δομή, στην περιβαλλοντική και οικιστική πολιτική. Μέσα συνεπώς από μία ολοκληρωμένη διαδικασία του χωροταξικού και αναπτυξιακού σχεδιασμού θα πρέπει να ανασυγκροτηθούν, συνενωθούν κ.λ.π. οι Δήμοι της κάθε Περιφέρειας. Με κριτήρια δηλαδή, κοινών αναπτυξιακών, κοινωνικών και πολιτιστικών χαρακτηριστικών, προκειμένου να εξασφαλίζουν τη βιωσιμότητα, τη δυνατότητα παροχής ικανοποιητικών υπηρεσιών και αναπτυξιακής παρέμβασης. Όπως επίσης και την αξιοποίηση του ενδογενούς δυναμικού, την προστασία του αστικού, αγροτικού και φυσικού περιβάλλοντος και τελικά τη συγκράτηση του πληθυσμού και την ισόρροπη ανάπτυξη, με προϋπόθεση βέβαια την ουσιαστική δημοτική δημοκρατία που θα διασφαλίζουν τη συμμετοχή και των πιο μικρών κοινοτήτων .
Μέσα στα ίδια πλαίσια πρέπει να γίνει επανεκτίμηση και για τις 13 περιφέρειες, πχ. ο Περιφερειάρχης Νοτίου Αιγαίου με έδρα τη Σύρο επισκέπτεται τη Ρόδο μέσω Αθηνών, ακόμη πιο δύσκολη είναι η επικοινωνία του Περιφερειάρχη Ιονίων Νήσων από την Κέρκυρα που είναι η έδρα του στα υπόλοιπα νησιά Ζάκυνθο, Κεφαλονιά, Λευκάδα κλπ..
β) Η ενίσχυση των τριών θεμελιωδών αρχών που πρέπει να εδράζεται η Τοπική Αυτοδιοίκηση, πρώτου και δεύτερου βαθμού σήμερα:
- την αρχή της Τοπικής Αυτονομίας,
- την αρχή του Τεκμηρίου Αρμοδιότητας,
- την αρχή της Επικουρικότητας.
Η εφαρμογή των αρχών αυτών στην πράξη θα οδηγήσει στο να διακρίνονται οι δημόσιες υποθέσεις σε τοπικής, περιφερειακής και κρατικής σημασίας, έτσι ώστε οι ανώτεροι να ασκούν μόνο τις αρμοδιότητες, που οι πιο κάτω δεν μπορούν να ασκήσουν αποτελεσματικά. Σε αυτήν την κατεύθυνση απαιτείται ουσιαστική Αποκέντρωση εξουσιών στην Αιρετή Περιφέρεια – στην Μητροπολιτική Αυτοδιοίκηση - σε ισχυρούς ΟΤΑ , με ενίσχυση κυρίως των Πόρων (κρίνεται αναγκαία μια ουσιαστική Φορολογική Μεταρρύθμιση) και με ριζικές μεταβολές στη λειτουργία του κράτους και τη δημιουργία πλήρως στελεχωμένων αποκεντρωμένων υπηρεσιών.
Το σχέδιο «Καλλικράτης» όμως δεν θεμελιώνει τις παραπάνω αρχές, είναι αναντίστοιχο προς τις μεγάλες ανάγκες του τόπου για Αποκέντρωση και Ανάπτυξη με ισχυρή Αυτοδιοίκηση. Δεν αναβαθμίζει τις αρμοδιότητες και εξουσίες των συλλογικών οργάνων όπως το Περιφερειακό Συμβούλιο, έναντι των μονοπρόσωπων οργάνων όπως είναι ο Περιφερειάρχης.
Επίσης με το νομοσχέδιο αυτό οι αιρετοί λογοδοτούν μόνο στην απρόσωπη κεντρική διοίκηση και όχι στις τοπικές κοινωνίες οι οποίες επηρεάζονται καθημερινά από τις αποφάσεις τους. Η έλλειψη θεσμών άμεσης δημοκρατίας, λογοδοσίας και ελέγχου όπως τα τοπικά δημοψηφίσματα μετά από συλλογή συγκεκριμένου αριθμού υπογραφών και οι τακτικές τοπικές συνελεύσεις, απουσιάζουν παντελώς από αυτό το νομοσχέδιο.
Ενώ χρειάζονται εμπιστοσύνη και σαφείς αρμοδιότητες στα αιρετά συλλογικά όργανα δημιουργούνται επτά νέες κρατικές υπερπεριφέρειες ή γενικές διευθύνσεις, οι οποίες θα οργανώνονται σε ευρύτερη, από αυτή της Περιφέρειας χωρική ενότητα, και θα αποτελούν την «αποκεντρωμένη» κρατική διοίκηση με δυσδιάκριτες αρμοδιότητες που θα εντείνουν την σύγχυση. Η ύπαρξη των αποκεντρωμένων κρατικών διοικήσεων πάνω από την περιφερειακή αυτοδιοίκηση και τους ΟΤΑ, θα συνεχίσει να μεταφέρει το μοντέλο του χθες με τον έλεγχο του κράτους σε κάθε δραστηριότητα, θυμίζοντας πατρωνία και χειραγώγηση. Δεν υπάρχει συνεπώς κανένα νόημα ύπαρξής τους και πρέπει να καταργηθούν.
Και βέβαια, οφείλουμε να σημειώσουμε στο σημείο αυτό, με την κατάργηση φορέων μετά τις συνενώσεις, αντί για επαρκή στελέχωση των Υπηρεσιών με το προσωπικό που θα περισσέψει, προβλέπονται απολύσεις εργαζομένων.
γ) Η ενδυνάμωση της αναπτυξιακής διαδικασίας στα πλαίσια ενός εθνικού στρατηγικού σχεδιασμού ανασυγκρότησης με αλλαγή στον τρόπο σχεδιασμού του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ), που πρέπει να βασίζεται στον δημοκρατικό προγραμματισμό και να είναι βασικός αναπτυξιακός μοχλός και όχι όπως συμβαίνει μέχρι σήμερα και στο σχέδιο «Καλλικράτης», να δρα συμπληρωματικά στα κοινοτικά προγράμματα.
Το ΠΔΕ θα πρέπει να αποκτήσει αυτόνομο χαρακτήρα και μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, για την κάλυψη των αναγκών της χώρας, ενώ οι ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις δεν θα πρέπει να υποκαθιστούν τις εθνικές δημόσιες επενδύσεις, αλλά να λειτουργούν προσθετικά σε αυτές.
Και βέβαια το ΠΔΕ θα πρέπει να ενισχυθεί για να καλυφθούν τόσο οι αναπτυξιακές απαιτήσεις, όσο και οι δαπάνες στις υποδομές, ιδιαίτερα στο σκέλος των μικρών και μεσαίων έργων της Περιφέρειας, των Νομαρχιακών και Τοπικών Αυτοδιοικήσεων, που επιλύουν χρόνια προβλήματα καθημερινότητας, κοινωνικού εξοπλισμού , προστασίας του περιβάλλοντος και χωροταξικού σχεδιασμού, την κοινωνική πρόνοια, τη λαϊκή κατοικία, την αντιμετώπιση της ανεργίας κλπ. Γιατί γνωρίζουμε όλοι πολύ καλά ότι τα μικρά και μεσαία έργα στην Περιφέρεια, που αφορούν κυρίως υποδομές στην Παιδεία, στην Υγεία, στην ύδρευση-αποχέτευση, και γενικότερα στη βελτίωση της καθημερινότητας, συνεχίζουν να είναι οι μεγάλοι χαμένοι, καθώς το εθνικό σκέλος του ΠΔΕ έχει πρακτικά μηδενιστεί, τα έργα αυτά αναζητούν μέσω των ΣΔΙΤ, ιδιώτη για την κατασκευή και την εκμετάλλευσή τους ("με πανωτόκι" βέβαια).
Αυτές οι βασικές αρχές για τον δημοκρατικό προγραμματισμό και για τον καθοριστικό ρόλο του ΠΔΕ, παρά τις επί της αρχής διακηρύξεις, δεν θεμελιώνονται στη διαδικασία του αναπτυξιακού σχεδιασμού, που προτείνει το σχέδιο «Καλλικράτης», με αποτέλεσμα η Περιφέρεια να παραμείνει για ακόμη φορά ο διαχειριστής των κοινοτικών προγραμμάτων σε μία χαοτική διαδικασία.
δ) Η καθιέρωση της απλής αναλογικής, το μόνο σύστημα που ενθαρρύνει τους πολίτες να συμμετέχουν στα όργανα λήψης των αποφάσεων σε τοπικό επίπεδο, ενδυναμώνοντας έτσι και την αποτελεσματικότητα.
Δυστυχώς όμως με το σχέδιο "Καλλικράτης", επαναφέρεται το πλειοψηφικό 50%+1 του δεύτερου γύρου, έναντι του χειρότερου 42% της ΝΔ και παραμένει έτσι μια κακή, αντιδημοκρατική κατάσταση, που όχι μόνο ανατρέπει τη θέληση των τοπικών κοινωνιών, αλλά και περιορίζει τη δυνατότητα των εκπροσώπων της να χειριστούν τοπικές υποθέσεις.
ε) Ως προς τους πόρους και τα οικονομικά, βασική μας αρχή είναι ότι πρέπει να υπάρξει μια ανακατανομή των δημοσίων πόρων και δαπανών που να βρίσκεται σε πλήρη αντιστοιχία προς μια ανακατανομή ρόλων, έργων, αρμοδιοτήτων μεταξύ κράτους και Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Ανακατανομή που θα συνοδεύεται από μία γενναία και δημοκρατική φορολογική μεταρρύθμιση, προϋποθέσεις που δεν προβλέπει το σχέδιο «Καλλικράτης». Αντίθετα φορτώνει με αρμοδιότητες την τοπική αυτοδιοίκηση (π.χ. με την περίπτωση των σχολικών κτηρίων) χωρίς την παροχή αναγκαίων πόρων, αναγκάζοντας με τον τρόπο αυτό τους Δήμους να ανατρέχουν σε ιδιωτικές πηγές χρηματοδότησης με μορφή του έμμεσου δανεισμού (ΣΔΙΤ) προκειμένου να εξασφαλίσουν τις απαραίτητες κοινωνικές υποδομές για την περιοχή τους. Η μη απόδοση πόρων στους ΟΤΑ θα οδηγήσει και σε απολύσεις προσωπικού ή στην καλύτερη περίπτωση σε καταστάσεις όπως αυτές που παρατηρούνται ήδη σε κάποιους ΟΤΑ, όπου καθυστερεί η καταβολή της τακτικής μισθοδοσίας στο μόνιμο προσωπικό. Τέλος εκ των πραγμάτων, η έλλειψη πόρων με την ταυτόχρονη απόδοση πληθώρας αρμοδιοτήτων, θα συντελέσει στην πλήρη ιδιωτικοποίηση πολλών λειτουργιών του Δημοσίου, οι οποίες όμως αποδεδειγμένα με βάση διεθνείς στατιστικές, ασκούνται αποδοτικότερα και οικονομικότερα από το Δημόσιο και όχι τους ιδιώτες. Ειδικά σήμερα, στην αρχή μιας - μακροχρόνιας σύμφωνα με όλους τους αναλυτές - ύφεσης, όπου για την εξυπηρέτηση του χρέους της χώρας σε ΕΕ και ΔΝΤ θα προταχθούν ως «λύσεις», η εκμετάλλευση, η παραχώρηση ή ακόμα και η πώληση δημόσιας περιουσίας καθώς και η εκχώρηση δραστηριοτήτων τις οποίες ασκεί τώρα το Δημόσιο, σε ιδιώτες επενδυτές.
Με βάση τα ανωτέρω, εκτιμούμε ότι πολιτικές όπως η εμπορευματοποίηση του δημόσιου χώρου και η θέσπιση υψηλών ανταποδοτικών τελών για υπηρεσίες που σήμερα παρέχονται από τους ΟΤΑ στους δημότες τους δωρεάν ή με πολύ χαμηλό κόστος, θα χρησιμοποιηθούν για καλύψουν ως ένα ποσοστό την έλλειψη των αυξημένων λόγω αρμοδιοτήτων απαραίτητων πόρων.
Συγκεκριμένα, από τα άρθρα 259 και 260 του Νομοσχεδίου Καλλικράτης προκύπτει ότι οι πόροι των νέων ΟΤΑ Αʼ (Βʼ Βαθμού) θα προέρχονται αντιστοίχως από το 12% (4%) του ΦΠΑ και το 20% (2,40%) του Φόρου Εισοδήματος Φυσικών και Νομικών Προσώπων. Από την παράγραφο 2 του άρθρου 259 προβλέπεται επίσης ότι εάν το κόστος των αρμοδιοτήτων που μεταβιβάζονται με τον παρόντα νόμο στους δήμους είναι ανώτερο από τα ανωτέρω έσοδα, τότε θα καλύπτεται με αύξηση των ανωτέρω ποσοστών. Η αύξηση αυτή θα καθορίζεται όμως με προεδρικό διάταγμα που εκδίδεται με πρόταση των Υπουργών Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης και Οικονομικών.Δεδομένων:
1) Της μακράς παράδοσης μη έγκαιρης ή και μειωμένης απόδοσης θεσμοθετημένων πόρων από την Κεντρική Διοίκηση προς την Τοπική Αυτοδιοίκηση
2) Της αναμενόμενης μείωσης τόσο των εσόδων από Φ.Π.Α. (λουκέτα επιχειρήσεων, χαμηλή κατανάλωση λόγω ύφεσης και επακόλουθης μείωσης διαθέσιμων εισοδημάτων) όσο και από Φ.Ε.Φ.Ν.Π. (αναγγελθείσες μειώσεις μισθών, μείωση κερδών επιχειρήσεων λόγω ύφεσης) είναι σχεδόν βέβαιο ότι οι πόροι που θα αποδοθούν τελικά στους ΟΤΑ μετά την έκδοση (εάν αυτή πραγματοποιηθεί) του ανωτέρω Π.Δ. από τους αρμόδιους Υπουργούς, ΔΕΝ θα καλύπτουν τις αυξημένες ταμειακές ανάγκες των ΟΤΑ λόγω των μεταβιβαζόμενων αρμοδιοτήτων. Αυτό θα εξαναγκάσει τους αιρετούς στην υιοθέτηση πολιτικών όπως αυτές που αναφέρθηκαν ανωτέρω και σε πολλές περιπτώσεις και σε μαζικές απολύσεις υπαλλήλων.
Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι η γενικότερη ανεπάρκεια πόρων καθιστά πλέον υπαρκτό τον κίνδυνο μαζικών απολύσεων υπαλλήλων τόσο στους ΟΤΑ όσο και στην Κεντρική Διοίκηση, ακόμα και μονίμων. Ο κίνδυνος αυτός έχει πάψει να είναι θεωρητικός μετά την υπογραφή του Μνημονίου της τρόικας με την Κυβέρνηση.
Αντιγράφουμε από το ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙV του Μνημονίου Συνεννόησης στις ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΕΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ της 3ης Μαΐου του 2010
«6. Ενέργειες για τον έκτο απολογισμό (να έχουν ολοκληρωθεί ως το τέλος του τρίτου τριμήνου του 2011)
i. Δημοσιονομική προσαρμογή
Αυστηρή εκτέλεση του προϋπολογισμού για το 2011 σύμφωνα με το παρόν Μνημόνιο και τα μέτρα δημοσιονομικής προσαρμογής του προϋπολογισμού. Η πρόοδος θα εξετάζεται βάσει των τριμηνιαίων ανώτατων ορίων ελλείμματος του ΜΟΧΠ (συμπεριλαμβανομένου και του ΤΜΣ). Η Κυβέρνηση θα υιοθετήσει έναν προκαταρκτικό προϋπολογισμό για το 2012 στοχεύοντας στην περαιτέρω μείωση του ελλείμματος της γενικής κυβέρνησης, σύμφωνα με το πρόγραμμα, και περιλαμβάνοντας την αναλυτική παρουσίαση των μέτρων προσαρμογής που ανέρχονται σε τουλάχιστον 2,2% του ΑΕΠ. Τα μέτρα αυτά είναι: (σε εξαιρετικές περιπτώσεις, μπορούν να ληφθούν υπʼ όψιν μέτρα που αποφέρουν ανάλογη εξοικονόμηση, σε στενή συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το ΔΝΤ και την ΕΚΤ)
- Μείωση της απασχόλησης στο δημόσιο τομέα επιπροσθέτως του κανόνα της μίας πρόσληψης ανά πέντε συνταξιοδοτήσεις. Αυτό θα επιτρέψει εξοικονόμηση τουλάχιστον 600 εκ. ευρώ.»
Αυτό δυνητικά ισοδυναμεί με εξαιρετικά μεγάλο αριθμό απολύσεων, το αργότερο μέχρι τον Σεπτέμβριο του επόμενου έτους ! Είναι προφανές ότι εάν το Πρόγραμμα Σταθερότητας και Ανάπτυξης αποτύχει είτε στο σκέλος των εσόδων (πολύ πιθανό λόγω ύφεσης) είτε στο σκέλος των εξόδων (επίσης πολύ πιθανό λόγω της παρατηρούμενης προϊούσας διάλυσης στον Δημόσιο Τομέα), ο αριθμός αυτός θα πολλαπλασιαστεί!
στ) Η δημιουργία αμερόληπτου και αποτελεσματικού συστήματος διαχείρισης των εθνικών και κοινοτικών πόρων σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο, ώστε να αξιοποιούνται σε όφελος της κοινωνίας, να κατανέμονται ισόρροπα τα οφέλη στη χώρα, να θεμελιώνεται η κοινωνική συνοχή και η μακροχρόνια βάση της ανάπτυξης και να περιοριστεί η σπατάλη.
Είναι χαρακτηριστική η αδιαφάνεια, η γραφειοκρατία και η διαφθορά στη διαχείριση των Κοινοτικών Προγραμμάτων όλα αυτά τα χρόνια, με αποτέλεσμα τη μειωμένη απορρόφησή τους, αλλά και τη σπατάλη πολύτιμων δημόσιων πόρων. Χαοτική είναι η κατάσταση σήμερα με το υπάρχον πλαίσιο διαχείρισης του ΕΣΠΑ και του ΕΠΑ. Πρόκειται για ένα πλαίσιο διαχείρισης που παραγκωνίζει ακόμη περισσσότερο και αποδομεί τις κλασσικές δομές της δημόσιας διοίκησης, της τοπικής και περιφερειακής εξουσίας. Ο συγκεντρωτισμός έγινε κυρίαρχος, η δε Αυτοδιοίκηση, οι Περιφέρειες, τα πολιτικά όργανα και οι φορείς προγραμματισμού, περιθωριοποιούνται και στερούνται της δυνατότητας να σχεδιάσουν, να προγραμματίσουν.
Για την άρση αυτών των αδυναμιών στη διαχείριση των εθνικών και κοινοτικών πόρων δεν υπάρχουν στο σχέδιο «Καλλικράτης» ειδικές αναφορές και αμερόληπτο και αποτελεσματικό σχέδιο διαχείρισης και συνεργασίας της κρατικής διοίκησης και της Αυτοδιοίκησης. Παρουσιάζονται μόνο τα όργανα ελέγχου της Αυτοδιοίκησης, δηλαδή : «η Περιφερειακή επιτροπή», «ο Περιφερειακός Συνήγορος για τον πολίτη και την επιχείρηση» και κατά κύριο λόγο «η Ειδική Αυτοτελής Υπηρεσία Εποπτείας των ΟΤΑ , πρώτου και δεύτερου βαθμού» του Υπ. Εσωτερικών που εδρεύει στην οικεία Γενική Διεύθυνση,
ζ) Επιπλέον εξίσου σημαντικό θεωρούμε, παράλληλα με το σχέδιο "Καλλικράτης" για αποκεντρωμένη διοίκηση, ότι θα πρέπει να αναπτύσσονται οι πολιτικές και ο σχεδιασμός για την κεντρική διοίκηση (νέα οργανογράμματα- επανεκτίμηση των συνενώσεων των Υπουργείων ).
Κατά την άποψή μας ο ρόλος της κεντρικής διοίκησης στο εγχείρημα της αποκέντρωσης απαιτεί εξίσου σοβαρή μελέτη και σχεδιασμό προκειμένου να μην υπάρξει χαοτική κατάσταση στη χώρα ιδιαίτερα στις σημερινές συνθήκες. Το ποιες αρμοδιότητες θα αποκεντρωθούν είναι εξίσου σημαντικό να μελετηθούν παράλληλα με το ποιες αρμοδιότητες θα παραμείνουν στην κεντρική διοίκηση της οποίας ο ρόλος δεν μπορεί να εξαντλείται με αφορισμούς του τύπου " διατηρεί καθαρά επιτελικό χαρακτήρα ".
Διατυπώνουμε σοβαρές αμφιβολίες αν κατά τη σύνταξη του σχεδίου Καλλικράτης υπήρξε ουσιαστική συνεργασία και διάλογος σε τεχνικό επίπεδο του Υπουργείου Εσωτερικών Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης με τα άλλα Υπουργεία, προκειμένου να υπάρξει ένας συνολικός σχεδιασμός για τη δομή και τις αρμοδιότητες της κεντρικής διοίκησης, των αποκεντρωμένων υπηρεσιών και της Τοπικής και ειδικότερα της Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης.
Θεωρούμε λοιπόν ότι για τέτοιου μεγέθους εγχειρήματα ο χρόνος για ουσιαστικό διάλογο και η ωρίμανση των συνθηκών παίζουν πρωταρχικό ρόλο.
Εξάλλου προκειμένου να γίνουν εκτιμήσεις για το προσωπικό που πρέπει να μεταταχθεί και τις αρμοδιότητες που θα μεταβιβαστούν, κρίνεται αναγκαίο να προηγηθούν οι νέοι οργανισμοί των Υπουργείων, αφού επανεκτιμηθούν οι συνενώσεις (βλ. τα προβλήματα του πρώην Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας κλπ.), να περιληφθούν στους νέους οργανισμούς τμήματα που συνενώνονται σε ενιαία βάση, και αφού προηγηθεί εθελοντική δήλωση, με βάση συγκεκριμένα κριτήρια να ακολουθήσουν οι μετατάξεις.
Εν κατακλείδι η άποψή μας είναι ότι αντί του «Καλλικράτη», θα πρέπει να εκπονηθεί εμπεριστατωμένη τεχνικοοικονομική μελέτη που να αφορά το σύνολο του Δημόσιου Τομέα. Η μελέτη πρέπει να επικεντρώνεται στην βελτίωση της εξυπηρέτησης του πολίτη και την προώθηση της ανάπτυξης μέσα από τη δημιουργία νέων δομών στο Δημόσιο, που θα λειτουργούν ως κέντρα παροχής υψηλού επιπέδου υπηρεσιών προς τον πολίτη και θα εξοικονομούν χρήμα και ανθρώπινο δυναμικό, τα οποία θα μπορούν να διατεθούν για τον ισοσκελισμό του προϋπολογισμού και την κάλυψη κοινωνικών αναγκών.
Τονίζεται πως σε καμία περίπτωση δεν θα γίνουν αποδεκτές απολύσεις εργαζομένων σε εκείνες τις υπηρεσίες οι οποίες θα καταργηθούν.
Μετά από τις παραπάνω επισημάνσεις, καλούμε την κυβέρνηση να αποσύρει το προσχέδιο νόμου " Καλλικράτης " και να μην βιαστεί να το φέρει στη Βουλή για ψήφιση.
Σε συνθήκες πρωτοφανούς κρίσης δεν επιτρέπεται να επιχειρούνται με τόση προχειρότητα μεταρρυθμίσεις αυτού του μεγέθους, με αβέβαια αποτελέσματα, που θα επιφέρουν πλήρη αναστάτωση και χαοτική κατάσταση στο σύνολο της Δημόσιας Διοίκησης. Που θα οδηγήσουν σε ακύρωση ώριμα προγράμματα όπως το ΕΣΠΑ, που περισσότερο από κάθε άλλη φορά τα έχει ανάγκη σήμερα η χώρα και ιδιαίτερα η περιφέρεια. Που θα κληθούν να τα διεκπεραιώσουν κρατικοί λειτουργοί τους οποίους η πολιτική της κυβέρνησης έχει οδηγήσει στα όρια της επιβίωσης, με περικομμένα τα εργασιακά και ασφαλιστικά τους δικαιώματα, που θα υποστούν αναγκαστικές μετατάξεις προκειμένου να στελεχωθούν οι νέες υπηρεσίες, με καθημερινές μετακινήσεις σε μεγάλες αποστάσεις, και για αρκετούς από αυτούς με το κίνδυνο της απόλυσης μπροστά τους.
(18/05/20100)
ΑΡΧΗ
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ
RSS