Skip to main content.
10/11/2011

Οι αποφάσεις της Συνόδου Κορυφής της ΕΕ στις 27 Οκτώβρη 2011 διαιωνίζουν την κρίση ελληνικού χρέος και κρίση της Ευρωζώνης - Γιάννης Τόλιος, διδάκτωρ οικονομικών επιστημών

Εισαγωγή

Οι αποφάσεις της Συνόδου Κορυφής της ΕΕ την 26ην - 27ην  Οκτώβρη ʼ11,[1]  κινούνται στο ίδιο «μήκος κύματος» των αποφάσεων της έκτακτης Συνόδου την 21ην Ιουλίου ʼ11,[2]  και δεν διασφαλίζουν ούτε τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους, ούτε πολύ περισσότερο την ίδια την ευρωζώνη και το ευρώ. Η λύση που δόθηκε ήταν ουσιαστικά μια αναβαθμισμένη «επιλεκτική χρεοκοπία» στην προσπάθεια αποφυγής μιας «ανεξέλεγκτης πτώχευσης», η οποία πιθανόν θα τροφοδοτούσε καταστάσεις «ντόμινο» σε άλλες υπερχρεωμένες οικονομίες, με αποτέλεσμα την κατάρρευση της ΟΝΕ και του ευρώ. Από την άλλη η Σύνοδος ανέδειξε πιο έντονα τις εγγενείς αντιφάσεις και αδιέξοδα της «αρχιτεκτονικής» της ευρωζώνης και της ΕΕ, τόσο σε οικονομικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο, με την όλο και μεγαλύτερη μετατόπιση του κέντρου λήψης των αποφάσεων προς το γερμανο-γαλλικό άξονα και ιδιαίτερα τη Γερμανία, μετατρέποντας τις άλλες χώρες και λαούς σε άβουλους και άφωνους παρατηρητές των εξελίξεων.

1. Η κρίση χρέους και τα μέτρα δήμευσης του ελληνικού λαού

Ειδικότερα η λύση που δόθηκε στο ελληνικό χρέος, παρʼ ότι από καθαρά δημοσιονομική άποψη αποτελεί μια μικρή ανάσα, δεν εξασφαλίζει τη βιωσιμότητα του, ενώ παράλληλα υποβάλλει σε τεράστιες θυσίες τον ελληνικό λαό, λαφυραγωγώντας τα λαϊκά εισοδήματα και τη δημόσια περιουσία και μετατρέποντας τη χώρα σε πολιτικό «προτεκτοράτο».[3]  Συγκεκριμένα η συμφωνία προβλέπει συνοπτικά τα εξής: Πρώτον, εθελοντική διαγραφή (κούρεμα) κατά 50% του χρέους, επί ονομαστικής αξίας ομολόγων περίπου 206 δις ?, λήξεως ως 2035 που κατέχουν ιδιώτες, κυρίως χρηματοπιστωτικοί φορείς (τράπεζες, ασφαλιστικές εταιρίες, θεσμικοί επενδυτές, κά). Δηλαδή η αξία των ομολόγων απομειώνεται κατά 100 δις ? περίπου και το συνολικό χρέος από 172% του ΑΕΠ (ή 375 δις ?) στο τέλος 2011, θα διαμορφωθεί στα 120% του ΑΕΠ το 2020.! Αντίθετα το υπόλοιπο χρέος ύψους 175 δις ?, κυρίως προς τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης, την ΕΚΤ, το ΔΝΤ, κά,[4]  δεν μειώνεται. Κατά συνέπεια η πραγματική μείωση του χρέους είναι κατά πολύ μικρότερη απʼ ότι την εμφανίζουν. Το συγκεκριμένο σχέδιο μείωσης του χρέους αποτελεί ευρωπαϊκή παραλλαγή του σχεδίου Brady που εφαρμόστηκε στη «ρύθμιση» του χρέους των αναπτυσσομένων χωρών με καταστροφικές συνέπειες στις τελευταίες.[5]

Δεύτερον, εκτός από το «κούρεμα» των ομολόγων, η συμφωνία προβλέπει πρόσθετη δανειοδότηση της χώρας με 130 δις ? ως το 2014, από τα οποία 30 δις ? θα προέλθουν από τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης στα πλαίσια του PSI (Private Sector Involvement) ως κίνητρο συμμετοχής των τραπεζών σε αυτό. Οι λεπτομέρειες της απόφασης θα ρυθμιστούν ως τέλος 2011 και η εφαρμογή θα ξεκινήσει αρχές 2012. Κατά συνέπεια το ελληνικό χρέος αντί να μειωθεί στην πραγματικότητα προσαυξάνεται κατά 30 δις.! Τρίτον, η Ελλάδα δεσμεύεται να διαθέσει στο EFSF για στήριξη της ρευστότητας των ελληνικών τραπεζών 15 δις ? από τα έσοδα του προγράμματος «Ήλιος» (ανανεώσιμες πηγές ενέργειας) ή αντίστοιχα από ιδιωτικοποίηση δημόσιας περιουσίας πέραν αυτών που έχουν αποφασιστεί (50 δις ?) στα πλαίσια του μεσοπρόθεσμου προγράμματος ως το 2015. Τέταρτον, το ΔΝΤ καλείται να  συμμετάσχει στο νέο πρόγραμμα χρηματοδότησης, ενώ στην απόφαση υπογραμμίζεται ότι η λύση που δόθηκε στο ελληνικό χρέος αποτελεί «έκτακτη» και «μοναδικού» χαρακτήρα απόφαση που δεν ισχύει για άλλες χώρες.[6]  Τέλος η Ελλάδα δεσμεύεται να εφαρμόσει απαρέγκλιτα τους όρους της νέας δανειακής σύμβασης και το νέο «Μνημόνιο Κατανόησης», χωρίς ωστόσο να είναι ακόμα γνωστό το περιεχόμενο του.!

Από τα παραπάνω βγαίνουν ορισμένα συμπεράσματα, που δείχνουν τη σκοτεινή προοπτική κίνησης της ελληνικής κοινωνίας στην τρέχουσα δεκαετία. Ακόμα κι αν υποθέσουμε ότι ο τελικός στόχος να μειωθεί το χρέος το 2020 στο 120% του ΑΕΠ, επιτευχθεί και πάλι το χρέος δεν θα είναι βιώσιμο, δεδομένου ότι πριν ξεσπάσει η κρίση (2009), η Ελλάδα είχε την ίδια αναλογία χρέους στο ΑΕΠ, ενώ χώρες με ανάλογο ποσοστά ήδη έχουν ενταχθεί στο EFSF (Ιρλανδία, Πορτογαλία) ή βρίσκονται σε παρόμοιο καθεστώς ένταξης (Ιταλία). Ωστόσο «αυτός καθʼ αυτός» ο στόχος, σύμφωνα με ρεαλιστικές εκτιμήσεις, είναι αδύνατον να επιτευχθεί διότι η πραγματική μείωση του χρέους δεν είναι 100 δις, αλλά πολύ λιγότερη. Συγκεκριμένα από τα 100 δις, τα 30 επιστρέφονται για στήριξη (επανακεφαλαιοποίηση) των ελληνικών τραπεζών και άλλα 30 δις για στήριξη του σχεδίου PSI (κίνητρο ανταλλαγής ομολόγων). Άρα μιλάμε μόλις για 40 δις ? τα οποία αντιστοιχούν γύρω στο 10% του συνολικού χρέους ή στο 20% του προβλεπόμενου ΑΕΠ του 2012.!

Επιπλέον ως το 2020, για να επιτευχθεί ο συγκεκριμένος στόχος, πρέπει τα επόμενα 8 χρόνια η Ελλάδα να έχει πρωτογενή πλεονάσματα και υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης για αύξηση των δημοσίων εσόδων. Όμως κάτι τέτοιο είναι ανέφικτο, διότι η συνέχιση των μέτρων λιτότητας,[7]  θα οδηγήσει σε παραπέρα συρρίκνωση της ζήτησης και μείωση των αποταμιεύσεων,[8]  τα οποία θα εντείνουν την ύφεση και την αύξηση της ανεργίας, καθώς και τη μείωση της εισροής εσόδων στον προϋπολογισμό. Επίσης οι περικοπές κονδυλίων του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων και η ιδιωτικοποίηση των δημοσίων επιχειρήσεων, θα αποδυναμώσει τους δημόσιους μοχλούς στήριξης της ανάπτυξης. Στην πραγματικότητα η ελληνική οικονομία στην τρέχουσα δεκαετία θα έχει πολύ χαμηλούς ρυθμούς (σχεδόν μηδενικούς) που πρακτικά σημαίνει στασιμότητα, γεγονός που το αναγνωρίζει κυβέρνηση και «τρόϊκα», όταν εκτιμούν την αύξηση του ΑΕΠ γύρω στο 1-1,5% στο διάστημα 2014-2020. Άρα ο κίνδυνος πλήρους χρεοκοπίας δεν εξαλείφεται, αλλά απλά μετατίθεται χρονικά φέρνοντας στο προσκήνιο με ισχύ φυσικού νόμου, την αναγκαιότητα βαθιάς αναδιάρθρωσης (κούρεμα) του χρέους τουλάχιστον κατά 70%.!

Ταυτόχρονα υπάρχουν πολλά ανοικτά ερωτήματα στην υλοποίηση «αυτής καθʼ αυτής» της Συμφωνίας στο «κούρεμα» των πιστωτών κατά 50%. Οι ασάφειες και τα κενά, σχετικά με το ύψος των επιτοκίων, τους όρους ανταλλαγής των ομολόγων, το χρόνο λήξης, τις εγγυήσεις, κά, κρύβουν πολλές «παγίδες» που τελικά θα περιορίσουν τα όποια θετικά σημεία της ρύθμισης. Ειδικότερα το θέμα των εγγυήσεων εμπεριέχει μεγάλους κινδύνους. Αν τεθεί ως όρος, το «κούρεμα» και η ανταλλαγή ομολόγων, γίνει με βάση το αγγλικό δίκαιο και όχι το εθνικό, τότε σημαίνει ενυπόθηκος δανεισμός σε όφελος των πιστωτών.[9]  Επιπλέον η συμφωνία προβλέπει την υπογραφή μιας νέας δανειακής σύμβασης με την «τρόϊκα», ύψους 130 δις ?, καθώς και νέο Μνημόνιο με αυστηρές δεσμεύσεις σε βάρος του ελληνικού λαού και της εθνικής κυριαρχίας της χώρας. Στην ουσία με το νέο δάνειο η υπερχρέωση εντείνεται, ενώ μπαίνουν πιο «χοντρές αλυσίδες» στη χώρα και στον ελληνικό λαό, από οικονομική και πολιτική άποψη.

Επίσης στις αποφάσεις της Συνόδου υπάρχουν ρητές δεσμεύσεις για τη στήριξη των τραπεζών, ενώ αντίθετα για τα ασφαλιστικά ταμεία δεν υπάρχει καμιά, πέρα από τις προσωπικές και «εν πολλοίς» αφερέγγυες διαβεβαιώσεις κυβερνητικών παραγόντων. Στην ουσία είναι ορατός ο κίνδυνος της δραστικής περικοπής συντάξεων για απροσδιόριστο χρονικό διάστημα. Σήμερα τα ασφαλιστικά ταμεία κατέχουν γύρω στα 25 δις ? ομόλογα του ελληνικού δημοσίου και μια μείωση της τάξης του 50% συνεπάγεται μείωση των αποθεματικών κατά 12-13 δις ?. Από την άλλη η συνεχιζόμενη αύξηση της ανεργίας και η συνεχής μείωση των μισθών, μειώνει αντίστοιχα τις εισροές πόρων στο ασφαλιστικό σύστημα, αυξάνοντας συνολικά τον κίνδυνο κατάρρευσης του. Γιαυτό οι διοικήσεις των ασφαλιστικών ταμείων, θα πρέπει να αρνηθούν την συμμετοχή τους στο «κούρεμα» (αφού αυτή είναι εθελοντική) και σε περίπτωση που το επιχειρήσουν - κατόπιν κυβερνητικών υποδείξεων - οι συνδικαλιστικές οργανώσεις θα πρέπει να απειλήσουν και να καταφύγουν στην άσκηση ποινικής δίωξης σε βάρος τους.

Οι αποφάσεις της Συνόδου δεν περιέχουν επίσης καμιά συγκεκριμένη δέσμευση για στήριξη της ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας, τη μείωση της ανεργίας και αύξηση του ΑΕΠ. Η βαθιά ύφεση θα συνεχιστεί τουλάχιστον για τα επόμενα δύο χρόνια,[10]  κάνοντας πρακτικά αδύνατη κάθε πρόβλεψη για βελτίωση των δημοσιονομικών μεγεθών (έσοδα-δαπάνες), ενώ από την άλλη στο κοινωνικό πεδίο, η αυξανόμενη ανεργία, η φτώχεια και η κοινωνική περιθωριοποίηση, αποτελούν τη μόνη «ρεαλιστική» προοπτική. Ακόμα και η υπόσχεση για μείωση της εθνικής συμμετοχής στην απορρόφηση των κοινοτικών κονδυλίων στα πλαίσια του ΕΣΠΑ, συντελείται με δυσμενείς όρους. Η εκχώρηση του προγράμματος ανανεώσιμων πηγών ενέργειας «Ηλιος» στη Γερμανία, έχει έντονο αποικιακό χαρακτήρα, ενώ η δημιουργία «ειδικών οικονομικών ζωνών» με προνομιακό καθεστώς εγκατάστασης πολυεθνικών εταιριών σε διάφορες περιοχές, εκτός από τη σκληρή εκμετάλλευση των εργαζόμενων, το ευνοϊκό φορολογικό καθεστώς, κά, αναιρεί βασικές αρχές της ευρωπαϊκής ενοποίησης (δημιουργία ενιαίας αγοράς, οικονομική σύγκλιση, κοινωνική συνοχή, κά). Τέλος η απαίτηση της Γερμανίας για εφαρμογή αυστηρής επιτήρησης της ελληνικής διοίκησης με την παρουσία «ειδικής ομάδας» (task force), μετατρέπει ουσιαστικά τη χώρα σε «μεταμοντέρνο» γερμανικό φέουδο. Πρακτικά ότι δεν κατάφερε να πετύχει με το Γʼ Ράίχ στην Ευρώπη η Γερμανία, πάει να το πετύχει μέσα από την ευρωζώνη και το ενιαίο νόμισμα.!

2. Η κρίση της Ευρωζώνης και η αντιδραστική πορεία της ΕΕ

Ωστόσο οι αποφάσεις της Συνόδου δεν αφορούν μόνο το ελληνικό χρέος, αλλά και τη βιωσιμότητα της ευρωζώνης. Ούτε όμως σε αυτό το πρόβλημα δόθηκε βιώσιμη λύση. Παρά τα νέα μέτρα που ελήφθησαν η «αρχιτεκτονική» της ΟΝΕ παραμένει ίδια και η στήριξη που αποφασίστηκε γίνεται με «νεοφιλελεύθερα υλικά». Ειδικότερα στο κρίσιμο θέμα της εξασφάλισης των αναγκαίων κεφαλαίων για το EFSF, δεν υπήρξε ουσιαστική λύση. Η Γερμανία αρνήθηκε να εισφέρει και ίσως δικαιολογημένα, δεδομένου ότι μια ένταξη της Ιταλίας στο EFSF και αργότερα της Ισπανίας, θέτουν τον πήχη των κεφαλαιακών απαιτήσεων πολύ υψηλά. Γιαυτό και αποφασίστηκε η αναζήτηση κεφαλαίων από τις διεθνείς χρηματαγορές και τις αναδυόμενες οικονομίες (Κίνας, Ρωσίας, Βραζιλίας, κλπ), με ειδικές μορφές δανεισμού (μόχλευση) συνολικού ύψους 1-1,5 τρις δολ. Στα πλαίσια αυτά αποφασίστηκε η συνεργασία EFSF - ΔΝΤ για την εύρεση πρόσθετων κεφαλαίων. Μάλιστα κατά τη συνάντηση των G-20 στη Νίκαια Γαλλίας υπήρξε μια κατʼ αρχήν συμφωνία, πολύ όμως αόριστη, για τη συνεργασία EFSF – ΔΝΤ.[11]  Ταυτόχρονα η επικεφαλής του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ, προγραμμάτισε επισκέψεις σε Μόσχα, Πεκίνο, Τόκιο, κλπ, για εξεύρεση κεφαλαίων στήριξης της ευρωζώνης και πρώτα απʼ όλα της Ιταλίας, χωρίς ωστόσο να διαφαίνονται ελπιδοφόρα αποτελέσματα.[12]

Ειδικότερα η κρίση της Ιταλίας (το χρέος ξεπερνά τα 2,1 τρις ?), όχι μόνο διέψευσε με κατηγορηματικό τρόπο, σε διάστημα μόλις δέκα ημερών, τις «θριαμβολογίες» των ηγετών της ΕΕ για «θωράκιση» της ευρωζώνης με τις αποφάσεις της 27ης Οκτώβρη ʼ11, αλλά έθεσε με επί τάπητος την ανάγκη ριζικής επανεξέτασης της «αρχιτεκτονικής» της ΟΝΕ και του ενιαίου νομίσματος. Παράλληλα η κρίση στην Ιταλία έφερε με μεγαλύτερη ένταση στο προσκήνιο, διάφορα σενάρια για το μέλλον του ευρώ, που ήδη είχε θέσει η ελληνική κρίση, τα οποία σήμερα δεν περιορίζονται στη σφαίρα των υποθέσεων, αλλά στην αναζήτηση άμεσων και συγκεκριμένων λύσεων. Ήδη τα συγκεκριμένα σενάρια μιλούν για δημιουργία «σκληρού» και «μαλακού» ευρώ, για επιστροφή στην περίοδο του ECU με εθνικά νομίσματα, για επιτάχυνση των διαδικασιών ευρωπαϊκής ενοποίησης και δημιουργία ομοσπονδιακής δομής σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο, κά. Σε αυτές τις συνθήκες κάθε ισχυρή χώρα, ιδιαίτερα Γερμανία και Γαλλία, επιχειρούν να δώσουν τη λύση που εξυπηρετεί καλύτερα τα συμφέροντα τους.[13]

Από αυτήν την άποψη σχετική αξία έχουν σειρά αποφάσεων της τελευταίας Συνόδου, οι οποίες αφορούν το ρόλο της ΕΚΤ και τους όρους λειτουργίας των τραπεζών. Ειδικότερα η διατήρηση του σημερινού καθεστώτος λειτουργίας της ΕΚΤ, δείχνει απόλυτη εμμονή στην μονεταριστική ορθοδοξία η οποία δεν αντιστοιχεί στις αναγκαιότητες της ευρωπαϊκής ενοποίησης και βραχυκυκλώνει λύσεις που θα οδηγούσαν στην ενίσχυση του ρόλου της ως κεντρικής τράπεζας. Από ανάλογη «φιλοσοφία» διαπνέονται και τα διάφορα μέτρα στη λειτουργία των τραπεζών, όπως η ενίσχυση του προληπτικού ελέγχου στην πιστωτική τους επέκταση, η παροχή εγγυήσεων για εξασφάλιση μεσοπρόθεσμης χρηματοδότησης, η ενίσχυση της «κεφαλαιακής τους επάρκειας» ώστε να ανέλθει το Core Tier 1 στο 9%, κά.[14]  Παρʼ ότι  η εφαρμογή ορισμένων από τα παραπάνω μέτρα είναι αναγκαία, η δράση των τραπεζών και η λειτουργία των αγορών χρήματος και κεφαλαίων, απαιτούν ριζοσπαστικότερες ρυθμίσεις και μέτρα ελέγχου και πρώτα απʼ όλα την κρατικοποίηση-κοινωνικοποίηση των τραπεζών, τον έλεγχο της ροής κεφαλαίων, την αυστηρή ρύθμιση των αγορών, την καταπολέμηση των κερδοσκοπικών «πράξεων», κά.

Τέλος η Σύνοδος, στα πλαίσια του κυρίαρχου (νεοφιλελεύθερου) μοντέλου διεύθυνσης της οικονομίας, αποφάσισε την ενίσχυση της «δημοσιονομικής πειθαρχίας» και την επιτάχυνση των «διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων» (εργασιακές σχέσεις, ασφαλιστικό σύστημα, κά), καθώς και την ενίσχυση του συντονισμού της οικονομικής πολιτικής και την αυστηρή επιτήρηση της «οικονομικής διακυβέρνησης». Για αυτόν τον σκοπό δόθηκε εντολή στον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, τον πρόεδρο της Επιτροπής και τον πρόεδρο του Eurogroup, να προσδιορίσουν τα αναγκαία βήματα ενίσχυσης της «οικονομικής ενοποίησης», μαζί και τις πιθανές αλλαγές στη Συνθήκη της Ένωσης.[15]  Προτείνονται μάλιστα και συγκεκριμένα μέτρα ενίσχυσης της διακυβέρνησης της ευρωζώνης, με τη δημιουργία ενός στενότερου πυρήνα θεσμικών οργάνων (πρόεδρο Συμβουλίου Ευρωζώνης, πρόεδρο Eurogroup και πρόεδρο ομάδας εργασίας ευρωζώνης) στα πλαίσια των ήδη υπαρχόντων θεσμικών οργάνων (Συμβούλιο, Κομισσιόν και Ecofin).

Το τελευταίο αναδεικνύει ένα ακόμα μεγάλο πρόβλημα των διαδικασιών της ευρωπαϊκής ενοποίησης, που αφορά το ζήτημα της εθνικής και λαϊκής κυριαρχίας. Εκτός από τις αντιφάσεις «αυτής καθʼ αυτής» της «οικονομικής διακυβέρνησης», έχουμε ταυτόχρονα  και μεγάλα ελλείμματα δημοκρατίας στον τομέα της «πολιτικής διακυβέρνησης», με την πλήρη περιθωριοποίηση τόσο των εθνικών κοινοβουλίων, όσο και του Ευρωκοινοβουλίου και των θεσμικών οργάνων της Ένωσης, μετατοπίζοντας όλο και περισσότερο το κέντρο λήψης των αποφάσεων από την Ένωση προς στην ευρωζώνη και από εκεί στον σκληρό της πυρήνα, το γερμανο-γαλλικό άξονα και στο δίδυμο Μεργκελ-Σαρκοζί, υποβαθμίζοντας τις άλλες χώρες και λαούς στο ρόλο του «αρχαίου χορού», που σχολιάζει άβουλος και χωρίς θέληση, «τις πράξεις και τα πάθη» των βασικών πρωταγωνιστών…..του «δράματος» της ευρωζώνης.!

3. Εναλλακτική λύση υπέρ εργαζόμενων και κοινωνίας

Μια τέτοια ποιότητα ευρωπαϊκής ενοποίησης, σε οικονομικό και πολιτικό επίπεδο, δεν μπορεί να εμπνεύσει λαούς και εργαζόμενους της Ευρώπης, να δημιουργήσει δυναμική για οικονομική σύγκλιση και κοινωνική συνοχή, να οικοδομήσει κοινή ευρωπαϊκή συνείδηση και συναδέλφωση των λαών. Η διατήρηση και ενίσχυση της σημερινής αρχιτεκτονικής της ευρωζώνης, ουσιαστικά αντιστρατεύεται την ιστορική τάση για προσέγγιση λαών και χωρών και δεν είναι ούτε φερέγγυα, ούτε και βιώσιμη. Ο ελληνικός λαός, αμήχανος, φοβισμένος αλλά και οργισμένος, βιώνει τα τεκταινόμενα και αναρωτιέται αν υπό αυτές τις συνθήκες υπάρχει εναλλακτική διέξοδος τουλάχιστον λιγότερη επώδυνη από τη σημερινή πορεία. Απαντάμε κατηγορηματικά ΝΑΙ.! Υπάρχει ασύγκριτα καλύτερη διέξοδος, με λιγότερες θυσίες και εξασφάλιση ταυτόχρονα του δικαιώματος «αποφασίζειν» του λαού, ανοίγοντας ελπιδοφόρους δρόμους στη νέα γενιά και στην ελληνική κοινωνία.

Είναι η λύση της «αθέτησης πληρωμών» του χρέους, ανατροπής των «Μνημονίων» και των σχεδίων δήμευσης του λαού, αποδέσμευση από την ευρωζώνη και το ευρώ, ανάκτηση των μοχλών άσκησης οικονομικής πολιτικής, εθνικοποίηση-κοινωνικοποίηση των τραπεζών, επιστροφή στο δημόσιο των ιδιωτικοποιημένων ΔΕΚΟ και επέκταση τους σε στρατηγικούς τομείς, εφαρμογή ανορθωτικού προγράμματος παραγωγικής ανασυγκρότησης, με ανάπτυξη, αύξηση απασχόλησης και δικαιότερη διανομή εισοδήματος, δραστική μείωση ανεργίας, ριζοσπαστική φορολογική μεταρρύθμιση, αύξηση κοινωνικών και αναπτυξιακών δαπανών, στήριξη της αγοραστικής δύναμης μισθών και συντάξεων, προγράμματα στήριξης ΜΜ-επιχειρήσεων και οικογενειακής γεωργίας, φροντίδα στο περιβάλλον, ισότιμες και αμοιβαία επωφελείς οικονομικές σχέσεις με όλες τις χώρες, κά. Πρόκειται για λύση που συνοδεύεται απαραίτητα από μια κυβέρνηση των ριζοσπαστικών-αριστερών δυνάμενων που θα την υλοποιήσει. Με αυτήν την πολιτική υπάρχει μέλλον και προοπτική για την ελληνική κοινωνία και ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον της νέας γενιάς.

[1] . Για τις αποφάσεις της Συνόδου Κορυφής της ΕΕ την 26ην – 27ην Οκτώβρη 2011, βλέπε σχετικά: “The main results of Euro Summit”, “The Euro Summit Statement”, “Statement of EU Heads of State or Government” , Brussels, 26th October 2011, EUCO115/11, PRESSE 399, PR PCE 80.
[2] . Για αναλυτικότερη παρουσίαση των αποφάσεων της Έκτακτης Συνόδου της 21ης Ιουλίου ʽ11, βλέπει σχετικό άρθρο Γ.Τόλιου, στο περιοδικό «Μαρξιστική Σκέψη», τεύχος Ιούλ.-Σεπτ.ʼ11.
[3] . Είναι χαρακτηριστικό ότι για τη χορήγηση της 6ης δόσης του δανείου της «τρόϊκας» ύψους 8 δις ? και την προώθηση της Συμφωνίας της 27ης Οκτώβρη, υπήρξε πρωτοφανής απαίτηση του Επίτροπου επί των Οικονομικών και Νομισματικών Υποθέσεων Ολί Ρεν, για γραπτή δέσμευση του έλληνα πρωθυπουργού, του υπουργού οικονομικών, των αρχηγών των δύο μεγάλων κομμάτων, καθώς και του διοικητή της Τράπεζας Ελλάδας, ότι θα τηρηθούν κατά γράμμα οι όροι της Συμφωνίας. (Ναυτεμπορική, 7.11.11)
[4] . Η διάθρωση του ελληνικού χρέους τον Οκτώβριο 2011 παρουσίαζε την εξής εικόνα. Τα δάνεια ή ομόλογα που κατείχαν διακρατικοί φορείς ή διέπονταν από το αγγλικό δίκαιο, ανέρχονταν περίπου σε 170 δις ? (διμερή δάνεια ευρωζώνης 53 δις, δάνεια ΔΝΤ 20 δις, ομόλογα που έχει η ΕΚΤ 50-60 δις, έντοκα γραμμάτια 13-16 δις, διεθνή ομόλογα 18-20 δις). Ταυτόχρονα τα ομόλογα του ελληνικού δημοσίου που κατείχαν ιδιωτικοί φορείς ανέρχονταν περίπου σε 206 δις (ελληνικές τράπεζες 45-48 δις, ελληνικά ασφαλιστικά ταμεία 24-25 δις, ασφαλιστικές εταιρίες 2,5-4 δις και ξένες τράπεζες, ασφαλιστικές εταιρίες, θεσμικοί επενδυτές, κά, 132-134 δις). Συνολικά το ελληνικό χρέος ήταν 370-380 δις ?. (Ελευθεροτυπία, 30.10.11)
[5] . Το σχέδιο Brady (από το όνομα του αμερικανού υπουργού οικονομικών των ΗΠΑ στη δεκαετία 1980-90) προέβλεπε αναδιάρθρωση του χρέους των αναπτυσσομένων χωρών με ανταλλαγή τίτλων και στόχο τη μείωση του χρέους κατά 30%. Ωστόσο στην πράξη η μείωση (στις περιπτώσεις που έγινε) ήταν πολύ μικρότερη, ενώ οι νέοι τίτλοι που εκδόθηκαν (ομόλογα Brady) είχαν εγγυημένο επιτόκιο γύρω στο 6%, γεγονός που εξυπηρετούσε τους τραπεζίτες, ενώ συνδέονταν με σκληρές πολιτικές λιτότητας υπό τον έλεγχο του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας.
[6] . Είναι προφανής η σκοπιμότητα χαρακτηρισμού «ειδικής περίπτωσης» της ρύθμισης του ελληνικού χρέους. Οι κυρίαρχες ελίτ των Βρυξελών, πρώτα απʼ όλα της Γερμανίας, θέλουν να αποφύγουν δεσμεύσεις για στήριξη χρεών μεγάλων χωρών που θα απαιτούσε πολλαπλάσια κεφάλαια, απʼ όσα διαθέτει το EFSF. Ήδη η κρίση στην Ιταλία μετά την «απογείωση» των spreads (ξεπέρασαν το 7%) έδειξαν τα όρια του. Γιαυτό και ο ιταλός πρωθυπουργός Σ.Μπερλουσκόνι στη διάρκεια των εργασιών της Συνόδου Κορυφής των G-20 στις Κάνες, ζήτησε την εποπτεία του ΔΝΤ ώστε να ηρεμήσουν οι αγορές. Επίσης σύμφωνα με ανακοίνωση των Εμ.Μπαρόζο και Βαν Ρομπέϊ, «ύστερα από πρόσκληση της Ιταλίας, κλιμάκιο της Κομισσιόν θα παρακολουθεί ανά τρίμηνο τα πεπραγμένα της Ιταλίας». (Ελευθεροτυπία, 5.5.11) Στην ουσία η Ιταλία βρίσκεται υπό την εποπτεία της «τρόϊκας» (ΔΝΤ-ΕΕ-ΕΚΤ) και δεν έχει ενταχθεί στο EFSF, γιατί δεν υπάρχουν οι οικονομικές δυνατότητες στήριξης της.
[7] . Το συνολικό βάρος της δημοσιονομικής προσαρμογής που φέρνει μαζί της η νέα Συμφωνία, ανέρχεται σε 115 δις ? στο διάστημα 2011-2014. Από αυτά 50 δις αφορούν έσοδα από ιδιωτικοποιήσεις δημόσιας περιουσία, 15 δις από την εκχώρηση των εσόδων του προγράμματος ανανεώσιμων πηγών ενέργειας «Ήλιος» και άλλα 50 δις (23% του ΑΕΠ) από περικοπές μισθών, συντάξεων, κοινωνικών δαπανών, αύξηση έμμεσων φόρων, κά. Η χρονική κλιμάκωση των μέτρων είναι 17 δις ? το 2011, 15 δις το 2012, 11,4 δις το 2013 και 6,4 δις το 2014. (Ναυτεμπορική, 31.10.11) Ειδικότερα μεταξύ άλλων προβλέπονται απολύσεις 150.000 εργαζόμενων στο δημόσιο από τους οποίους 30.000 ως τέλος του 2011, περικοπές μισθών κατά 40%, συντάξεων κατά 30%, περικοπές δαπανών για υγεία, παιδεία, πρόνοια, κά.!
[8] . Τους τελευταίους 22 μήνες (Ιαν.ʼ 2010 - Οκτ.ʼ 2011), σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, αποσύρθηκαν από τις ελληνικές τράπεζες 58,1 δις ?. Από αυτά τα μισά (28 δις) ήταν για κάλυψη επειγουσών αναγκών νοικοκυριών και των επιχειρήσεων, ενώ τα υπόλοιπα 14-15 δις έφυγαν στο εξωτερικό, 6-7 δις φυλάσσονται σε τραπεζικές θυρίδες ή στα σπίτια για λόγους έκτακτων αναγκών λόγω φόβου χρεοκοπίας, 8 δις από καταθέσεις έγιναν είτε έντοκα γραμμάτια, είτε αγορές χρυσού, είτε άλλης μορφής αξιοποίησης. («Κόσμος του Επενδυτή», 5.11.11) Η συνεχιζόμενη μείωση των αποταμιεύσεων επιτείνει τα φαινόμενα μειωμένης ρευστότητας των τραπεζών και μειωμένης χρηματοδότησης της οικονομίας, ενώ η πιθανή μείωση τους τα επόμενα χρόνια θα έχει απροσδιόριστες αρνητικές συνέπειες.
[9] . Σύμφωνα με ρεπορτάζ του γερμανικού καναλιού ARD (29.10.11), οι τράπεζες προκειμένου να δεχτούν κούρεμα κατά 50%, χρειάστηκε η Α.Μέργκελ να υποσχεθεί την μετατροπή του δικαίου αναδιάρθρωσης του χρέους από ελληνικό σε αγγλικό. Δηλαδή την επιβάρυνση του ελληνικού χρέους με εμπράγματες ασφάλειες και υποθήκες επί της δημόσιας περιουσίας. Προέκταση αυτής της δέσμευσης είναι το σχέδιο «Eureka» που έχει δει το φως της δημοσιότητας (Εξπρές, 24.10.11) και το οποίο προβλέπει ανάληψη όλης της εμπορεύσιμης περιουσίας του ελληνικού δημοσίου (ύψους 125-130 δις ?) από ξένη εταιρία με έδρα το Λουξεμβούργο για την αποπληρωμή του χρέους. Πρόκειται για ακραία ληστρική ενέργεια σε βάρος του ελληνικού λαού. Η Ελλάδα μπορεί πριν την έγκριση της Συμφωνίας, είτε να απορρίψει την αλλαγή του δικαίου, είτε να προχωρήσει σε μονομερή αναδιάρθρωση πάνω από 70% χωρίς κανένα νομικό κώλυμα. Αν αντίθετα η ελληνική Βουλή εγκρίνει τη Συμφωνία, τότε θα υπάρχει ισχυρή νομική δέσμευση για ενδεχόμενη μελλοντική αναδιάρθρωση του. Ο πρωθυπουργός Γ.Παπανδρέου και ο υπουργός Οικονομικών Ε.Βενιζέλος, έχουν τεράστιες ευθύνες που δεν διασφάλισαν τουλάχιστον το πολύ σημαντικό διαπραγματευτικό χαρτί στην αναδιάρθρωση του χρέους.
[10] . Σύμφωνα με την φθινοπωρινή Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Ελλάδα, το ΑΕΠ το 2011 θα μειωθεί κατά –5,5%, το 2012 κατά –2,8% και το 2013 θα έχει οριακή άνοδο (0,7%). Επίσης το δημόσιο έλλειμμα σε ποσοστό του ΑΕΠ θα διαμορφωθεί στο –8,9% το 2011, -7,0% το 2012 και –6,8% το 2013, ενώ το δημόσιο χρέος σε 162,8%, 198,3% και 198,5% αντίστοιχα. Τέλος η επίσημη ανεργία θα αυξηθεί από 16,6% σε 18,4%, ενώ οι δημόσιες επενδύσεις από συνεχή πτώση θα σημειώσουν μικρή άνοδο από το 2013. (Ναυτεμπορική, 11.11.11)
[11] . Οι ηγέτες του G-20 πριν από τη Σύνοδο της Νίκαιας, είχαν συζητήσει το ενδεχόμενο καταφυγής του ΔΝΤ στην έκδοση SDRs (Special Drawing Rights/Ειδικά Τραβηχτικά Δικαιώματα), τα οποία σε συνέχεια θα διοχετεύαν σε ένα «χρηματοπιστωτικό όχημα ειδικού σκοπού» συνδεδεμένο με το EFSF, πράγμα που θα έδινε μεγαλύτερα περιθώρια αντιμετώπισης της κρίσης στην ευρωζώνη. Αυτό όμως δεν επετεύχθηκε. Η μόνη δέσμευση που υπήρξε ήταν η ενίσχυση των κεφαλαίων του ΔΝΤ (αν παραστεί ανάγκη) χωρίς όμως να διευκρινισθεί πως θα γίνει. Έτσι το μόνο που προέκυψε ήταν μια αόριστη συμφωνία συνεργασίας ΔΝΤ και EFSF για την επίλυση της κρίσης χρέους στην ευρωζώνη. (Ελευθεροτυπία, 5.11.11)
[12] . Κατά την επίσκεψή της Κριστίν Λαγκάρντ στη Μόσχα (6.11.11), προκειμένου να εξασφαλίσει κονδύλια ενίσχυσης του EFSF, η ρωσική κυβέρνηση απάντησε ότι η οποιαδήποτε στήριξη θα είναι στα πλαίσια των διμερών σχέσεων, καθώς και μέσω ΔΝΤ όπου έχει υποσχεθεί ότι θα διαθέσει 10 δις δολ. Ανάλογη θέση αλλά πιο γενικόλογη ήταν η απάντηση του κινέζου προέδρου Χου Τζιντάο κατά την επίσκεψή του στην Αυστρία (31.10.11), ο οποίος εξέφρασε την πεποίθηση ότι «η ευρωζώνη θα καταφέρει να ξεπεράσει την κρίση χρέους», χωρίς ωστόσο να δώσει καμιά ένδειξη για το ρόλο του Πεκίνου στην επίλυση της. (Ναυτεμπορική, 1.7.11)
[13] . Σύμφωνα με δημοσίευση της «Le Monde» σε πρόσφατη μελέτη του γαλλικού ινστιτούτου CAE (Συμβούλιο Οικονομικών Αναλύσεων) που αποτελεί ειδικό σύμβουλο του γάλλου πρωθυπουργού, προτείνεται η διχοτόμηση της ευρωζώνης σε «Βόρειους» (Γερμανία, Αυστρία, Ολλανδία, Λουξεμβούργο, Φινλανδία, Εσθονία) και «Νότιους» (Γαλλία, Βέλγιο, Ισπανία, Ιταλία, Πορτογαλία, Ελλάδα, Κύπρος, Ιρλανδία, κά), καθώς και μαζική «κοπή» ευρώ από την ΕΚΤ και εισαγωγή εθνικών νομισμάτων για εσωτερική χρήση από τα μέλη της «διασπασμένης» ευρωζώνης. Ειδικότερα προτείνεται να μετατραπεί το ευρώ από «ενιαίο» σε «κοινό» νόμισμα, δεδομένου ότι το «ενιαίο» νόμισμα προϋποθέτει ομοσπονδιοποίηση της Ευρώπης στα πρότυπα των ΗΠΑ ή της Γερμανίας, που θα διαθέτει μηχανισμούς μεταφοράς κονδυλίων από μια χώρα στην άλλη, το οποίο όμως δεν είναι εφικτό στις σημερινές συνθήκες. (www.in.gr)
[14] . Ειδικότερα η κατεύθυνση ενίσχυσης της κεφαλαιακής επάρκειας των τραπεζών είναι πρώτα απʼ όλα  με ιδιωτικά κεφάλαια κι αν αυτό δεν είναι δυνατό με στήριξη από τις εθνικές κυβερνήσεις και σε εσχάτη περίπτωση με δανεισμό από EFSF. Στην τελευταία οι τράπεζες θα περάσουν προσωρινά υπό «κρατικό έλεγχο» και στη συνέχεια θα ιδιωτικοποιηθούν. Ωστόσο ακόμα κι αυτή η «μαϊμού κρατικοποίηση» ενοχλεί τους τραπεζίτες, τόσο για την ανασφάλεια που νοιώθουν από κάθε ιδέα κρατικοποίησης, όσο κυρίως από τον ορατό κίνδυνο απώλειας του ελέγχου των τραπεζών τους από άλλες μεγαλύτερες τράπεζες.
[15] . Η λεγόμενη «μερική τροποποίηση» των Συνθηκών, αφορά μεγάλη «γκάμα» θεμάτων, που στην ουσία αλλάζουν προς το «αντιδραστικότερο» (πολιτικά και κοινωνικά) την ΕΕ. Ειδικότερα πρόκειται για: Α) Δημιουργία ενός μηχανισμού αυτόματων κυρώσεων μακράς διάρκειας σε όσες χώρες δεν τηρούν τους περιορισμούς στο έλλειμμα και το χρέος. Β) Δυνατότητα τα «απείθαρχα» κράτη να οδηγούνται στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Γ) Δυνατότητα «έξωσης» (ως έσχατης λύση) κρατών από την ευρωζώνη που παραβιάζουν τους κανόνες δημοσιονομικής πειθαρχίας. Δ) Δημιουργία θέσης υπουργού Οικονομικών της ευρωζώνης με αυξημένες αρμοδιότητες ή δημιουργία θέσης «υπερ-επιτρόπου» που θα αναλαμβάνει την εποπτεία των χωρών που παραβιάζουν το Σύμφωνο Σταθερότητας, με δικαίωμα παρέμβασης σε όλες τις οικονομικές και νομικές αποφάσεις τους, κά. (Ελευθεροτυπία, 29-30/10/11)