Το μοντέλο πρόνοιας που έχει διαμορφωθεί στην Ελλάδα τις τελευταίες δεκαετίες εντάσσεται σε αυτό που οι θεωρητικοί του χώρου αποκαλούν «νοτιοευρωπαϊκό»-«μεσογειακό» («φτωχό» και γραφειοκρατικό κράτος πρόνοιας με την οικογένεια, κυρίως, ως υπεύθυνη στο να απορροφά τους κοινωνικούς κραδασμούς), με σοβαρές αδυναμίες και στρεβλώσεις, χωρίς ολοκληρωμένες και στοχευμένες στρατηγικές και πολιτικές, παγιδευμένο στις παροχές επιδομάτων αφενός και στις αναχρονιστικές μορφές ιδρυματικής περίθαλψης αφετέρου.
Είναι χαρακτηριστικό δείγμα υπολειμματικού μοντέλου με προβλήματα στελέχωσης, χρηματοδότησης, οργάνωσης και διοίκησης.
Βολεύει πολλούς το γεγονός ότι οι υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας, φροντίδας και προστασίας των παιδιών, των ηλικιωμένων, των ατόμων με αναπηρίες και άλλων ευπαθών ομάδων επιβαρύνουν-ακόμα-δυσανάλογα τις ελληνικές οικογένειες και όχι συγκροτημένες υπηρεσίες και οργανώσεις του δημοσίου συστήματος πρόνοιας.
Η αναγκαιότητα εκσυγχρονισμού και μεταρρύθμισης του συγκεκριμένου μοντέλου είναι σήμερα επιτακτική. Η οικογένεια πλέον έχει αλλάξει. Η κοινωνία έχει νέες ανάγκες. Ο κοινωνικός αποκλεισμός διευρύνεται. Νέα θεσμικά μορφώματα προκύπτουν (Μ.Κ.Ο. -εθελοντικός και κοινωνικός τομέας) στα ήδη υπάρχοντα που υπολειτουργούν ή δυσλειτουργούν (κρατικός τομέας, εκκλησία, τοπική αυτοδιοίκηση, ιδιωτικός τομέας).
Η κοινωνική πρόνοια είναι ένα κοινωνικό αγαθό και ταυτόχρονα δικαίωμα των πολιτών.
Οι αρχές που πρέπει να διέπουν το κράτος πρόνοιας πρέπει να είναι:
· Η αρχή του πλουραλισμού:
α) Δικαίωμα επιλογής από τον πολίτη στο ποια υπηρεσία θα χρησιμοποιήσει για το θέμα που τον απασχολεί,
β) Συνύπαρξη καθολικών και στοχευμένων μέτρων,
γ) Ευρύ φάσμα προσεγγίσεων και μεθόδων στην αντιμετώπιση προβλημάτων,
· Η αρχή της συνέργειας-συμπληρωματικότητας:
Φορείς του δημοσίου, του ιδιωτικού και του εθελοντικού τομέα συνεργάζονται στην βάση της συμπληρωματικότητας. Καθιέρωση δικτύων κοινωνικής προστασίας και αλληλεγγύης με την κατάλληλη κρατική στήριξη.
· Η αρχή της συμμετοχής του πολίτη- χρήστη των προνοιακών υπηρεσιών σε όλα τα επίπεδα λήψης αποφάσεων για τα ζητήματα που αφορούν τον τομέα της κοινωνικής προστασίας. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στις σχέσεις εξουσίας που ενδεχομένως μπορούν να προκύψουν εις βάρος των χρηστών-πολιτών.
· Η αρχή της λογοδοσίας και αξιολόγησης:
Όλοι οι φορείς λογοδοτούν και αξιολογούνται από ειδικές υπηρεσίες.
· Η αρχή της επικουρικότητας που σημαίνει χρήση των υπηρεσιών πρόνοιας μόνο στην περίπτωση που δεν μπορούν τα όποια θέματα-προβλήματα-ανάγκες να αντιμετωπιστούν από τους ενδιαφερόμενους και τα άτυπα δίκτυα προστασίας.
· Η αρχή της εξατομίκευσης:
Η παρέμβαση προσανατολίζεται προς την συγκεκριμένη ανάγκη που εκφράζει ο πολίτης-χρήστης.
· Η αρχή της αποφυγής στιγματισμού:
Συνειδητή προσπάθεια ώστε όλες οι πολιτικές/παρεμβάσεις/δράσεις να μην στιγματίζουν τον πολίτη-χρήστη. Ιδιαίτερης θετικής μεταχείρισης, προσοχής και ενδιαφέροντος θα πρέπει να τύχουν τα μέλη ευάλωτων πληθυσμιακών ομάδων όπως μεταναστών, προσφύγων, ανέργων, αστέγων, ΑμεΑ, εξαρτημένων.
· Η αρχή σεβασμού ανθρωπίνων δικαιωμάτων:
Σεβασμός όλων των φορέων και των υπηρεσιών στα δικαιώματα των πολιτών-χρηστών χωρίς διακρίσεις. Ισότιμη πρόσβαση-ίση μεταχείριση όλων.
· Η αρχή της διαφάνειας όλων των διαδικασιών και ενεργειών στην λειτουργία των φορέων πρόνοιας. Χρήση-αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών στην υπηρεσία της διαφάνειας.
· Η αρχή της αποκέντρωσης:
Ευθύνες και ρόλος στις τοπικές κοινωνίες με την παράλληλη μεταβίβαση πόρων-αρμοδιοτήτων όλων των επιπέδων φροντίδας στις αντίστοιχες βαθμίδες τοπικής αυτοδιοίκησης.
· Η αρχή της αποδοτικότητας:
Συντονισμένη προσπάθεια αξιοποίησης όλων των υπαρχουσών δυνατοτήτων για μεγιστοποίηση του αποτελέσματος των παρεμβάσεων.
· Η αρχή της ορθολογικότητας και ευαισθησίας η οποία πρέπει να γίνεται σεβαστή από όλα τα στελέχη που εμπλέκονται στον τομέα της κοινωνικής πρόνοιας ώστε οι υπηρεσίες να είναι λειτουργικές και φιλικές προς τους πολίτες-χρήστες.
· Η αρχή της καθολικότητας:
Όπου το κοινωνικό αγαθό της κοινωνικής προστασίας είναι διαθέσιμο προς όλους τους πολίτες-χρήστες που το έχουν ανάγκη. Αυτό δεν αποκλείει φυσικά στοχευμένες παρεμβάσεις-δράσεις σε ευάλωτες ομάδες.
Όλοι οι φορείς πρέπει να προσανατολιστούν προς:
α) την ανάπτυξη επιχειρησιακών σχεδίων
β) την διαμόρφωση μοντέλου διοίκησης ολικής ποιότητας υπηρεσιών κοινωνικής φροντίδας
γ) την εισαγωγή συστήματος αξιολόγησης του έργου τους
δ) την εισαγωγή σύγχρονων τεχνολογιών
ε) την πολιτική επιμόρφωσης του προσωπικού τους
στ) την έρευνα αναγκών του πεδίου που δραστηριοποιούνται (π.χ. αναπηρία, ευάλωτες ομάδες, 3η ηλικία κλπ.)
ζ) την δικτύωση των υπηρεσιών και των φορέων σε τοπικό/περιφερειακό/εθνικό/ ευρωπαϊκό επίπεδο
η) τον συντονισμό και συνέργεια των δράσεών τους
θ) την διάδοση καλών πρακτικών και καινοτόμων πρωτοβουλιών
ι) την ενημέρωση-ευαισθητοποίηση των πολιτών
κ) την υιοθέτηση ενός συστήματος πιστοποίησης όλων των φορέων ώστε να υπάρχουν κάποια ελάχιστα πρότυπα καλής λειτουργίας
Όλα τα παραπάνω προϋποθέτουν: α) μία εξασφαλισμένη, σταθερή και ικανοποιητική χρηματοδότηση και εισροή πόρων από διάφορες πηγές με κύρια και βασική την κρατική, β) στελέχωση κυρίως με κοινωνικούς επιστήμονες, β) σύγχρονες υποδομές που να μην αποπνέουν μιζέρια και κατάθλιψη, δ) διακριτούς ρόλους των τομέων Υγείας και Πρόνοιας.
Σε πρώτη φάση απαιτείται η έναρξη ενός συστηματικού, επιστημονικού διαλόγου για το κράτος πρόνοιας που είναι επιθυμητό και αναγκαίο. Θεωρούμε ότι στον διάλογο μεταρρύθμισης του δημόσιου συστήματος κοινωνικής ασφάλισης, του εθνικού συστήματος υγείας, του συστήματος εκπαίδευσης κλπ. πρέπει να ενταχθεί και ο διάλογος για το σύστημα κοινωνικής πρόνοιας.
Ο διάλογος αυτός πρέπει να απασχολήσει κυρίως το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης και τα συναρμόδια Υπουργεία ( Παιδείας, Απασχόλησης, Αποκέντρωσης κλπ.) Ακόμα φορείς όπως το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης (Ε.Κ.Κ.Α.), τις Περιφερειακές και Τοπικές Αυτοδιοικήσεις κλπ.
Επίσης όλους τους εκπρόσωπους των Μ.Κ.Ο. που δραστηριοποιούνται στο τομέα της κοινωνικής προστασίας και αλληλεγγύης, των συλλόγων των ενδιαφερομένων (ανάπηροι, πολύτεκνοι κλπ.), ακόμα και της εκκλησίας στο τομέα των δράσεων φιλανθρωπικού έργου που επιτελεί στο πλαίσιο και του διακριτού της ρόλου.
Όλοι οι εταίροι πρέπει να καταθέσουν τεκμηριωμένες γνώμες-θέσεις. Τελικός στόχος θα πρέπει να είναι ο εκσυγχρονισμός και η ποιότητα υπηρεσιών του συστήματος πρόνοιας, η αποτελεσματικότητα προληπτικών και παρεμβατικών δράσεων/ πολιτικών ώστε να υπάρξει ανταπόκριση στις νέες σύνθετες ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας η οποία δεν μπορεί πλέον να επαναπαύεται στα οικογενειακά δίκτυα φροντίδας, στον εθελοντισμό και στην οικονομία της αγοράς. Ένα ισχυρό, σύγχρονο και αποτελεσματικό κράτος πρόνοιας είναι ανάγκη να διαμορφωθεί άμεσα.
Προνοιακά δίκτυα
Όσον αφορά το οργανωτικό σκέλος, θα μπορούσε σε κάθε Δήμο της χώρας να ιδρυθούν Τοπικά Προνοιακά Δίκτυα με συντονιστή την Κοινωνική Υπηρεσία του Δήμου, στα οποία θα συμμετέχουν όλοι οι εταίροι και οι φορείς κοινωνικής πρόνοιας και προστασίας, όπως δημόσιοι φορείς κοινωνικής προστασίας και αλληλεγγύης, Μ.Κ.Ο. (με την απαραίτητα πιστοποίηση) εκκλησία, σύλλογοι χρηστών υπηρεσιών κοινωνικής πρόνοιας, ιδιωτικοί φορείς και όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς.
Εκτός του συντονιστικού ρόλου του Δήμου, η πολιτική των Τοπικών Προνοιακών Δικτύων θα αποφασίζεται και θα υλοποιείται κάτω από την εποπτεία των Τοπικών Συμβουλίων Προνοιακών Δικτύων, όπου θα έχουν θέση όλοι οι εκπρόσωποι των προαναφερόμενων φορέων. Επίσης θα λειτουργήσουν και Περιφερειακά Προνοιακά Δίκτυα με την πλαισίωση των αντίστοιχων Περιφερειακών Συμβουλίων Προνοιακών Δικτύων χωρίς αποκλεισμούς και σε πνεύμα συνεργασίας.
Τα παραπάνω Δίκτυα θα στηρίζονται από φορέα Ν.Π.Δ.Δ. εποπτευόμενο του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης που θα εκπαιδεύει τα στελέχη των τοπικών/περιφερειακών Δικτύων, θα αξιολογεί και θα πιστοποιεί τους φορείς και τις υπηρεσίες, θα έχει την ευθύνη του Χάρτη Πρόνοιας και θα σχεδιάζει κοινωνικές έρευνες ως εργαλείο χάραξης προνοιακής πολιτικής. Αυτός ο φορέας θα μπορεί να είναι ταυτόχρονα έδρα του Κεντρικού Συμβουλίου Προνοιακών Δικτύων της χώρας.
Το κράτος πρόνοιας σήμερα βρίσκεται επί ξηρού ακμής. Η οικονομική κρίση θα του «προσφέρει» στρατιές ανέργων και αποκλεισμένων που αν δεν βρουν στοιχειώδη αντιμετώπιση/κάλυψη των αναγκών τους θα στραφούν προς άλλες κοινωνικά παθολογικές μορφές συμπεριφοράς…
Τέλος,υπάρχουν θέματα που συνθέτουν την κοινωνική «ατζέντα» αλλά ποτέ δεν αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά (π.χ. το Ελάχιστο Εθνικό Εγγυημένο Εισόδημα).
Μία μορφή «πρόνοια αιχμής» στο παραπάνω περιγραφόμενο πλαίσιο πρέπει άμεσα να συγκροτηθεί για να μετριάσει τις συνέπειες της κρίσης.
Η πρόνοια αιχμής θα αποτελέσει την κοινωνική ασπίδα των πλέον ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού στη σημερινή έκτακτη κατάσταση κρίσης του συστήματος που οι διαστάσεις της ακόμα ίσως δεν είναι ορατές στο σύνολό τους αλλά δεν πρέπει να βρουν την κοινωνία απροετοίμαστη.
Ο απεμπλουτισμός του κράτους πρόνοιας έφτασε στα όριά του…
ΑΡΧΗ
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ
RSS