Το 2010 η Ελλάδα ήταν η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα στην οποία επεβλήθη ένα ακραίο πρόγραμμα ύφεσης ως υποτιθέμενη λύση στην κρίση χρέους. Η κρίση αυτή έχει εξαπλωθεί σήμερα σε μια σειρά χώρες και διεισδύει όλο και βαθύτερα στο σκληρό πυρήνα της ευρωζώνης.
Πολύ λογικά, οι πολίτες και οι κυβερνήσεις της Ευρώπης έχουν την προσοχή τους στραμμένη στο Ελληνικό ζήτημα. Πρώτον, γιατί οι ευρωπαίοι φορολογούμενοι χρηματοδοτούν ένα πρόγραμμα η αποτυχία του οποίου είναι προεξοφλημένη. Δεύτερον, γιατί, όπως ακόμα και ο ίδιος ο κ. Σόιμπλε παραδέχτηκε δημόσια, μια τέτοια αποτυχία θα έχει τρομακτικές συνέπειες στο σύνολο της ευρωπαϊκής οικονομίας. Και τρίτον, γιατί το κοινωνικό πείραμα που εφαρμόζεται στην Ελλάδα μαζί με τα μέτρα, κυρίως σε ότι αφορά την κατάργηση κάθε νόμου που προστατεύει τους εργαζόμενους, την διάλυση του ασφαλιστικού συστήματος και την πλήρη ιδιωτικοποίηση των Επιχειρήσεων Κοινής Ωφέλειας, είναι ήδη έτοιμο για εξαγωγή στην υπόλοιπη Ευρώπη, με όχημα το Δημοσιονομικό Σύμφωνο Σταθερότητας.
Η συνταγή με την οποία προωθείται η υποτιθέμενη «διάσωση» της Ελλάδας είναι μια συνταγή βέβαιης αποτυχίας, και η εξαγωγή της σε άλλες χώρες της Ευρώπης είναι ολέθριο λάθος. Τα σκληρά δημοσιονομικά μέτρα προκαλούν ύφεση. Η ύφεση δημιουργεί αποκλίσεις από τους δημοσιονομικούς στόχους. ΟΙ αποκλίσεις χρησιμοποιούνται ως πρόσχημα για νέα, ακόμα σκληρότερα δημοσιονομικά μέτρα. Ο φαύλος κύκλος είναι εδώ, και η κοινωνική δυστυχία που προκαλεί είναι πλέον ανυπόφορη. Το πρόγραμμα αυτό έχει αναθεωρηθεί ήδη δύο φορές και παρʼ όλα αυτά ομολογείται πλέον ανοιχτά ότι η βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους είναι αδύνατον να επιτευχθεί μέσα από μια τέτοιου είδους περιοριστική και κοινωνικά καταστροφική πολιτική. Και αυτό δεν αφορά μόνο την Ελλάδα.
Στην χώρα μου λέμε «ή στραβός είναι ο γιαλός, ή στραβά αρμενίζουμε». Η απάντηση δόθηκε στην τελευταία Σύνοδο Κορυφής: η ευρωπαϊκή πολιτική ηγεσία έδειξε για μια ακόμα φορά ότι δεν έχει ούτε τη βούληση, ούτε την δυνατότητα να δώσει απαντήσεις στα τεράστια προβλήματα που βιώνουν με όλο και πιο τραγικό τρόπο οι λαοί της ηπείρου μας. Συρόμενη από την γερμανική κυβέρνηση, η ΕΕ αντιμετωπίζει την κρίση χρέους ως υποχρέωση των λαών να πληρώσουν με σκληρές θυσίες το κόστος διάσωσης των τραπεζιτών. Ο ισπανικός λαός έχει πολλά να πει πάνω σε αυτό. Το ίδιο και οι φορολογούμενοι ολόκληρης της Ευρώπης.
Και όχι μόνο αυτό. Η καγκελάριος Μέρκελ απορρίπτει κατηγορηματικά την έκδοση ευρωομολόγων, που, κατά γενική ομολογία, είναι ένα από τα αναγκαία δημοσιονομικά εργαλεία για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της ευρωπαϊκής κρίσης χρέους.
Την ίδια στιγμή, όμως, προωθεί την ιδέα του Ευρωπαίου υπερεπίτροπου λιτότητας, με δικαίωμα βέτο στους εθνικούς προϋπολογισμούς. Επιδιώκει να θεσμοποιήσει τη μονιμοποίηση της λιτότητας και την υποχώρηση της ευρωπαϊκής δημοκρατίας. Παρόλο που το πείραμα απέτυχε στην Ελλάδα, παραδόξως, επεκτείνεται στην Ευρώπη. Εμπεδώνεται η οριστική κατεδάφιση του μεταπολεμικού κοινωνικού συμβολαίου. Το τι σημαίνει αυτό στην πράξη, ήδη το βιώνουμε στην Ελλάδα. Σημαίνει να κλείνουν σχολεία και νοσοκομεία, να εκτινάσσεται η ανεργία στο 30% και η ανεργία των νέων στο 55%, να καθηλώνονται οι μισθοί στα 400 ευρώ και οι συντάξεις ακόμα χαμηλότερα, να διαλύεται το κοινωνικό κράτος. Σημαίνει επίσης να βαθαίνει ανεξέλεγκτα η ύφεση, επί πέντε συνεχή χρόνια, χωρίς καμιά προοπτική ανάπτυξης. Επιπλέον, η εφαρμογή αυτής της πολιτικής πάει χέρι χέρι με τη συνεχή διολίσθηση προς τον αυταρχισμό και τις αντιδημοκρατικές πρακτικές. Υποθάλπει την αναζωπύρωση του μίσους και της βίας της νέο-ναζιστικής άκρας Δεξιάς. Καλλιεργεί πολιτικές συνθήκες Βαϊμάρης. Και στο σημείο αυτό θέλω να επισημάνω την ευθύνη για τη Δημοκρατία στην Ελλάδα όσων στην Ευρώπη επιμένουν δογματικά στην εφαρμογή και την παράταση της χρεοκοπημένης μνημονιακής λιτότητας. Παίζουν με τη φωτιά.
Η Ευρώπη μπορεί να αντιμετωπίσει την κρίση, μόνο αν απεγκλωβιστεί από την νεοφιλελεύθερη λογική. ΟΙ ευρωπαίοι εργαζόμενοι δεν είναι υπόδουλοι στις ιδιωτικές τράπεζες, ούτε υποχρεωμένοι να πληρώνουν τις ζημιές τους. Αυτό που χρειάζεται είναι μια συνολική απάντηση στο πρόβλημα του χρέους, με διεθνή διάσκεψη ανάλογη εκείνης του Λονδίνου το 1953, που απάλλαξε τη Γερμανία από το βραχνά του χρέους της και άνοιξε το δρόμο για τη μεταπολεμική οικονομική επιτυχία της Δυτικής Γερμανίας. Αντικείμενο της διάσκεψης αυτής πρέπει να είναι: Η θωράκιση της Ευρώπης απέναντι στις κερδοσκοπικές επιθέσεις, με μέτρα, μεταξύ άλλων, όπως η συλλογική διαχείριση του χρέους και η εγγύηση των τραπεζικών καταθέσεων. Η διαγραφή σημαντικού μέρους της ονομαστικής αξίας του δημόσιου χρέους των χωρών του Νότου της Ευρωζώνης και η αποπληρωμή του υπόλοιπου με «ρήτρα ανάπτυξης». Η αναπτυξιακή ώθηση, μʼ ένα «New Deal» για την Ευρώπη.
ΟΙ αντιδράσεις την κοινωνίας και των λαών της Ευρώπης είναι αυτή τη στιγμή το πιο αισιόδοξο μήνυμα. Στα χέρια των ευρωπαίων πολιτών, των εργαζομένων, της νεολαίας βρίσκεται σήμερα το κλειδί για τον εναλλακτικό ευρωπαϊκό δρόμο. Η παλιά Ευρώπη παραπαίει και βυθίζεται κάτω από το βάρος της απληστίας των αγορών που η ίδια τροφοδότησε. Τώρα είναι η ώρα να ξαναβρούμε το ιστορικό νήμα της πολιτικής Δημοκρατίας και του Διαφωτισμού. Τώρα είναι η ώρα να ανοίξουμε τον δρόμο για την Ευρώπη της δημοκρατίας, της κοινωνικής δικαιοσύνης, της ισότητας και της αλληλεγγύης.