Το θέμα της διαφύλαξης και αξιοποίησης των σπόρων, έχει αποκτήσει τις τελευταίες δεκαετίες εξαιρετική σπουδαιότητα, που ξεφεύγει από τα στενά πλαίσια ως μέσου αγροτικής παραγωγής και γίνεται όπλο κυριαρχίας των πολυεθνικών για την απόσπαση κερδών, σε βάρος παραγωγών και καταναλωτών ολόκληρου του πλανήτη.
Η μετατροπή των σπόρων από μέσο αγροτικής παραγωγής σε μηχανισμό κυριαρχίας και εκμετάλλευσης, είναι προϊόν της βιομηχανοποίησης της γεωργίας και της επιτάχυνσης των διαδικασιών συγκέντρωσης της παραγωγής σε μεγάλες εκμεταλλεύσεις, όπως και των αγροτικών εισροών (λιπασμάτων, φαρμάκων, ζωοτροφών, εξοπλισμού, αγροτικών μηχανημάτων, κλπ) από αγροεπιχειρήσεις (agribusiness). Σήμερα δέκα μεγάλες πολυεθνικές, 5 αμερικάνικες (Dupont, Monsanto, Seminis, Delta & Pine Land, Dow), 4 ευρωπαϊκές (Syngenta, Bayer, KWS AG, Groupe Limagrain) και 1 ιαπωνική (Sakata), ελέγχουν το μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου εμπορίου σπόρων. Αυτές είναι που εξαγοράζουν συνεχώς μικρότερες εταιρίες, παράγουν συνεχώς νέους υβριδικούς σπόρους και δεσμεύουν με διάφορους τρόπους τους παραγωγούς να τους αγοράζουν.
Είναι οι ίδιες εταιρίες που προωθούν την ομοιογενοποίηση της αγροτικής παραγωγής και τον περιορισμό των ποικιλιών, την ανάπτυξη μη ανανεώσιμων σπόρων (ιδιοκτησιακά υβρίδια και στείροι σπόροι) και απειλούν τόσο το μέλλον των σπόρων και των αγροτών, όσο και την ποιότητα και ασφάλεια των τροφίμων. Είναι τέλος ο ίδιος πυρήνας πολυεθνικών, που παράγουν τους «γενετικά τροποποιημένους» σπόρους, για παραγωγή «μεταλλαγμένων» προϊόντων και ζωοτροφών και επιχειρούν να θέσουν υπό ιδιόμορφη διατροφική ομηρία, παραγωγούς, λαούς και καταναλωτές. Ειδικότερα η παραγωγή μεταλλαγμένων, απειλεί με γενετική επιμόλυνση (η οποία είναι μη αντιστρέψιμη), όλους τους σπόρους της συμβατικής και βιολογικής γεωργίας. Αν οι πολυεθνικές καταφέρουν τελικά να θέσουν στον έλεγχό τους το σύνολο του πολλαπλασιαστικού υλικού, θα έχουν ανεξέλεγκτη οικονομική και πολιτική δύναμη, που θα είναι σε βάρος της κοινωνίας και της βιοποικιλότητας στον πλανήτη. Να γιατί το ζήτημα της ελεύθερης κατοχής και ανταλλαγής σπόρων, αποτελεί κρίσιμο πολιτικό ζήτημα.
Στην Ελλάδα στον τομέα του «φυτικού πολλαπλασιαστικού υλικού» υπάρχουν κρίσιμα προβλήματα στους κυριότερους κρίκους του κυκλώματος έρευνα, παραγωγή, πιστοποίηση, εμπορία, κά. Η απουσία μακρόχρονης και συγκροτημένης πολιτικής, που να αξιοποιεί τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας (ευνοϊκές κλιματολογικές και εδαφολογικές συνθήκες, πλούσια βιοποικιλότητα, κεκτημένη εμπειρία, κά), στερεί τις «εν δυνάμει» δυνατότητες υπέρ των αγροτών και της περιφερειακής ανάπτυξης.
Είναι γνωστό ότι οι ελληνικές ποικιλίες βαμβακιού, διαθέτουν συγκριτικά πλεονεκτήματα (λευκότητα, μήκος ίνας, κά) και αντοχή σε αντίξοες συνθήκες, πρωιμότητα και οψιμότητα επιθυμητές για τα ελληνικά δεδομένα, που τελικά λόγω εισαγωγής ξένων σπόρων, η εγχώρια παραγωγή έχασε σε ποιότητα, ενώ με την νέα ΚΑΠ και την αποσύνδεση των επιδοτήσεων από την παραγωγή, είναι ζήτημα αν σε λίγα χρόνια θα υπάρχει βαμβακοπαραγωγή. Επίσης στον τομέα της τοματοπαραγωγής, η Ελλάδα παράγει για λογαριασμό ολλανδικών εταιριών σπόρο (παράγεται εδώ, συσκευάζεται στην Ολλανδία και επιστρέφει στην Ελλάδα σε τιμή 10.000 ευρώ/ κιλό. Εισάγουμε επίσης πατατόσπορο 20-30.000 τον. το χρόνο από Ολλανδία (0,60 ευρώ/ κιλ), ενώ έχουμε πολύ καλές ντόπιες παραγωγές των ιδίων σπόρων και δυνατότητες παραγωγής τους (Νάξου, οροπέδιο Λασιθίου, κά). Στο καλαμπόκι, κυριαρχούν τα αμερικανικά και ευρωπαϊκά υβρίδια (72.000 σπόρους το τσουβαλάκι αντί 30-45 ευρώ), ενώ έχουμε μοναδικά υβρίδια ('Αρης, κά) με ίσες και καλύτερες αποδόσεις και ποιότητα (ιδιαίτερα για παιδικές τροφές, κά). Τα ίδια ισχύουν στα λαχανικά, φρούτα, λουλούδια, δενδρώδεις καλλιέργειες, κά.
Δυστυχώς δεν υπάρχει συγκεκριμένη πολιτική που να προστατεύει και να αξιοποιεί αυτά τα συγκριτικά πλεονεκτήματα, όταν άλλες χώρες ξοδεύουν κάθε χρόνο δις ευρώ για να δημιουργήσουν ανάλογα πλεονεκτήματα.! Τα προγράμματα που υλοποιεί το ΕΘΙΑΓΕ προωθούν κατά προτεραιότητα επιλογές της ΕΕ. Η Τράπεζα Γενετικού Υλικού στη Θεσσαλονίκη, παρά τις προσπάθειες που κάνει, έχει αδύναμες υποδομές. Προτάσεις και προγράμματα όλο αρχίζουν και με κάθε αλλαγή υπουργού Γεωργίας βρίσκονται και πάλι στην αρχή προς επαναξιολόγηση και έγκριση. Χάνεται πολύτιμος χρόνος, παραγωγική εμπειρία βιοποικιλότητας. Αξίζει να τονιστεί ότι λόγω της συγκεκριμένη κατάστασης, υπάρχει μεγάλη απώλεια πολύτιμου γενετικού υλικού (μόνο 1-2% των σημερινών φυτικών καλλιεργειών υπήρχαν και στις δεκαετίες '60-'70, οι υπόλοιπες χάθηκαν).!
Η χάραξη πολιτικής στον τομέα των σπόρων, σημαίνει πρώτα απ� όλα αλλαγή φιλοσοφίας στην αντιμετώπιση του προβλήματος. Με βάση την «ολιστική θεώρηση», οι σπόροι δεν είναι μόνο μέσο παραγωγής προϊόντων με την υγιεινή και θρεπτική άποψη (πολύ βασική), αλλά ταυτόχρονα στοιχείο διατήρησης της βιοποικιλότητας, των τοπικών παραδόσεων, ελευθερίας του παραγωγού, κά. Σε αντίθεση με τις σημερινές τάσεις προς μονοκαλλιέργεια, η διάσωση και διάδοση των παραδοσιακών ποικιλιών, η δημιουργία νέων και η ελεύθερη ανταλλαγή σπόρων, είναι το πρώτο βήμα ανάσχεσης, της συντελούμενης γενετικής συρρίκνωσης. Επίσης οι σπόροι αποτελούν κοινό περιουσιακό πόρο, πολύτιμη κληρονομιά της φύσης στον άνθρωπο και κανένας δεν έχει δικαίωμα να τους πατεντάρει (βιοπειρατία) και να τους εμπορεύεται. Η διάσωση και η ανταλλαγή σπόρων, αποτελεί συλλογικό δικαίωμα και πρέπει να προστατεύεται από εθνικές και διεθνείς ρυθμίσεις. Πρέπει επίσης να διασφαλίζεται το δικαίωμα ελεύθερης κυκλοφορίας των σπόρων και όχι η μονοπωλιακή κατοχή τους, το δικαίωμα των παραγωγών να έχουν δικούς τους σπόρους, να δημιουργούν νέες ποικιλίες, να τους ανταλλάσσουν και να τους προστατεύουν από γενετική επιμόλυνση (ΓΤΟ), κά. Στη βάση αυτής της θεώρησης, χρειάζεται να δούμε την επεξεργασία μιας εναλλακτικής πρότασης σε εθνικό και υπερεθνικό επίπεδο.
Ειδικότερα στην Ελλάδα χρειάζεται να χαραχθεί εθνική στρατηγική με την επεξεργασία προγράμματος ανάπτυξης εγχώριου πολλαπλασιαστικού υλικού και με ιεράρχηση προτεραιοτήτων σε σχέση με τις αναδιαρθρώσεις καλλιεργειών (τι κρατάμε, τι αφήνουμε, τι δημιουργούμε). Να αξιοποιηθεί το εγχώριο επιστημονικό δυναμικό. Να γίνει αύξηση των κονδυλίων στήριξης των εγχώριων ποικιλιών σε συνδυασμό με την καλή διαχείριση τους. Στην παραγωγή και το εμπόριο πολλαπλασιαστικού υλικού κύριο ρόλο να παίζουν δημόσιοι φορείς και συνεταιρισμοί. Να δημιουργηθεί σύγχρονη Τράπεζα Γενετικού Υλικού, διακλαδωμένη σε όλες τις περιφέρειες. Να δημιουργηθούν αποτελεσματικοί μηχανισμοί πιστοποίησης και ελέγχου γενετικού υλικού (εργαστήρια, στελέχωση, ταχύτητα ελέγχων, διασταύρωση στοιχείων, κά). Να εξασφαλιστεί συντονισμός υπηρεσιών, κεντρικής διοίκησης και νομαρχιών, με αποσαφήνιση στόχων και ρόλων, καθώς και συστηματική ενημέρωση των παραγωγών. Να επιβληθεί έλεγχος εισαγωγών πολλαπλασιαστικού υλικού (ποιοτικός, ποσοτικός, ιδιαίτερα από τρίτες χώρες). Να απαγορευτούν οι «μεταλλαγμένοι» σπόροι με άμεση εφαρμογή του Πρωτοκόλλου Βιοασφάλειας. Να ανακηρυχθεί η χώρα σε ελεύθερη ζώνη από μεταλλαγμένα, να καθιερωθεί μηδενικός συντελεστής επιμόλυνσης σε σπόρους από γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς (ΓΤΟ) και να εφαρμοστεί ιχνηλασιμότητα και σήμανση σε όλα τα προϊόντα.
Βασική προϋπόθεση στην προώθηση της εναλλακτικής πολιτικής, είναι η ανάπτυξη κινήματος διάσωσης, φύλαξης και ελεύθερης ανταλλαγής σπόρων. Το κίνημα αυτό μπορεί να παίρνει απλές και σύνθετες μορφές (διατήρηση και ανταλλαγή σπόρων μεταξύ καλλιεργητών για ιδιοκατανάλωση, μεταξύ νοικοκυριών οικογενειακής γεωργίας, ομάδων παραγωγών, συνεταιρισμών, δικτύων οργανώσεων παραγωγών, κλπ), αξιοποιώντας τη πλούσια διεθνή εμπειρία, όπως για παράδειγμα του κινήματος "presidia" στην Ιταλία για προστασία της βιοποικιλότητας του κινήματος «σώστε τους σπόρους» "Save our Seeds" σε χώρες της Ευρώπης, τα κινήματα «ελεύθερων από πατέντες ζωνών» στην Ινδία, τα δίκτυα υπέρ της ελευθερίας των σπόρων "Etc και Grain" στις ΗΠΑ, κά. Στην Ελλάδα ο αγώνας για τη διάσωση και φύλαξη των σπόρων δεν αποτελεί δυστυχώς κεντρικό αίτημα πάλης των αγροτικών οργανώσεων. Ωστόσο το «Δίκτυο Εναλλακτικής Αγροτικής Πολιτικής» έχει φέρει στο προσκήνιο το ζήτημα. Στη διακήρυξη του επισημαίνει ότι «το δικαίωμα των παραγωγών να έχουν τους δικούς τους σπόρους και να μην είναι όμηροι των πολυεθνικών εταιριών, η έναρξη έρευνας δημιουργίας νέου πολλαπλασιαστικού υλικού, αξιοποιώντας το υπάρχον απόθεμα μιας πλούσιας παράδοσης», κά. Είναι ανάγκη το ζήτημα των σπόρων, λόγω της σημασίας του, να αποτελέσει κεντρικό μέτωπο πάλης, στα πλαίσια μιας εναλλακτικής αγροτικής πολιτικής, σε όφελος των μικρομεσαίων αγροτών και συνολικά της χώρας.
ΑΡΧΗ
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ
RSS