Με αφορμή την απόφαση της Επιτροπής της ΕΕ, για αναθεώρηση της «κοινής οργάνωσης αγοράς» (ΚΟΑ) κρασιού μέχρι τέλους 2006, τα προβλήματα της ελληνικής αμπελουργίας, βρέθηκαν και πάλι στο προσκήνιο. Οι αλλαγές στην παγκόσμια αγορά κρασιού, οι ρυθμίσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) και τα νέα δεδομένα της «Κοινής Αγροτικής Πολιτικής» της ΕΕ, φέρνουν την αμπελουργία-οινοποιία σε πολύ κρίσιμο σημείο.
Η κατάσταση της αγοράς κρασιού διεθνώς
Ειδικότερα την τελευταία εικοσαετία, στην παγκόσμια αγορά κρασιού συντελούνται σημαντικές ανακατατάξεις. Αυξάνεται η παραγωγή κρασιών από τις λεγόμενες «νέες χώρες» (ΗΠΑ, Κίνα, Αργεντινή, Χιλή, Ν.Αφρική, κά), τα οποία διαθέτουν πλεονεκτήματα έναντι των ευρωπαϊκών (χαμηλότερη τιμή και σταθερή γεύση). Τα ευρωπαϊκά, παρά την καλή ποιότητα και μεγάλη ποικιλία (2.500 κρασιά ονομασίας προέλευσης), έχουν υψηλότερη τιμή. Η απώλεια μεριδίου των τελευταίων στην παγκόσμια αγορά, έφθασε το 20% της παραγωγής και σε αξία 3,2 δις δολ., ενώ η κατά κεφαλή ετήσια κατανάλωση περιορίστηκε από 110 λίτρα το 1986 σε 65 λίτρα σήμερα, παρ� ότι η κατανάλωση οίνων υψηλής ποιότητας αυξήθηκε (κυρίως από εύπορα στρώματα). Σημαντικό ρόλο στη μείωση της κατανάλωσης, έπαιξε και η αλλαγή των καταναλωτικών προτύπων (αύξηση μπύρας), και οι αντικειμενικές δυσκολίες μάρκετινγκ χιλιάδων κρασιών «ονομασίας προέλευσης». Παρά τα προβλήματα, η ΕΕ κατέχει σήμερα το 60% της παγκόσμιας παραγωγής, καθώς ηγετική θέση στις εισαγωγές και εξαγωγές. Το 2005 οι εξαγωγές ξεπέρασαν σε όγκο τα 13 εκατ. εκατόλιτρα και σε αξία 351 ευρώ/εκατόλιτρο, ενώ οι εισαγωγές σε όγκο ήταν 12 εκατ. εκατόλιτρα και σε αξία 207 ευρώ/εκατόλιτρο, με αποτέλεσμα πλεονασματικό ισοζύγιο ύψους 2 δις ευρώ. Ωστόσο η γρηγορότερη αύξηση των εισαγωγών και η μείωση της κατανάλωσης, εντείνουν την πλεονάζουσα παραγωγή, η οποία με τις σημερινές τάσεις, προβλέπεται να φθάσει στο 15%, της παραγωγής το 2010.
Ο αριθμός των εκμεταλλεύσεων στην ΕΕ, ανέρχεται το 2005 σε 1.625.000 αμπελώνες συνολικής έκτασης 3,4 εκατ.εκτάρια, ενώ η παραγωγή ήταν σε 178.700 εκατόλιτρα και σε αξία 16.097 εκατ.ευρώ (περίπου 5,4% της συνολικής αξίας γεωργικής παραγωγής της ΕΕ). Η μέση τιμή ανά εκατόλιτρο ήταν 90 ευρώ και η μέση έκταση αμπελώνων δύο εκτάρια (20 στρέμματα). Ο κύριος όγκος παραγωγής προήλθε από τρεις χώρες: Γαλλία, Ιταλία και Ισπανία. Όσον αφορά την Ελλάδα, κατείχε μόνο 2% της παραγωγής (3.646 εκατόλιτρα με καλλιεργούμενες εκτάσεις 66.000 εκτάρια), το 0,3% της αξίας (46 εκατ.ευρώ) και το 11% των εκμεταλλεύσεων (177.070 παραγωγοί, λόγω μικρού μεγέθους των αμπελώνων).
Τι προβλέπει το πλαίσιο αναθεώρησης της ΚΟΑ κρασιού
Σύμφωνα με ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Ιούνιος �06, ΙΡ/06/824), στόχος της αναθεώρησης είναι η κατ� αρχήν αποκατάσταση της ισορροπίας προσφοράς και ζήτησης και στη συνέχεια ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των κοινοτικών κρασιών. Επίσης να ανακτηθούν τα μερίδια αγοράς, να ενισχυθεί η φήμη τους και να απλοποιηθούν οι ρυθμίσεις. Στα πλαίσια αυτά, σχεδιάζεται άμεσα μείωση των πλεονασμάτων με εκρίζωση αμπελώνων (εφαρμογή καθεστώτος ενιαίας εισοδηματικής ενίσχυσης), ώστε να αποσυρθούν οι μη ανταγωνιστικοί παραγωγοί. Στόχος σε μια πενταετία, να εκριζωθούν 4.000.000 στρέμματα (γύρω στο 12% των αμπελώνων), με κοινοτική επιδότηση 600 ευρώ το στρέμμα και μέγιστη συνολική ενίσχυση 2,4 δις ευρώ. Οι λιγότερο ανταγωνιστικοί αμπελουργοί θα έχουν κίνητρα πώλησης των δικαιωμάτων φύτευσης, με αποτέλεσμα την αύξηση της συγκέντρωσης της παραγωγής.
Προβλέπεται επίσης κατάργηση στήριξης της απόσταξης (υποπροϊόντων και εδώδιμης αλκοόλης), καθώς των ενισχύσεων για γλεύκη, ενώ θα απαγορευτεί η χρήση ζάχαρης για τόνωση αλκοολικού βαθμού. Θα καταργηθεί επίσης η απόσταξη κρίσης ή θα αντικατασταθεί από εναλλακτικό μηχανισμό ασφαλείας, με χρήση εθνικών κονδυλίων. Προβλέπεται ακόμα η μεταφορά κονδυλίων στο πυλώνα «αγροτική ανάπτυξη», για εφαρμογή προγραμμάτων πρόωρης συνταξιοδότησης, ενώ στον τομέα της ποιότητας, θα αναγνωριστούν δύο κατηγορίες κρασιών: με γεωγραφική ένδειξη και χωρίς γεωγραφική ένδειξη. Θα θεσπιστούν τέλος απλούστεροι κανόνες σήμανσης των κρασιών για πληροφόρηση των καταναλωτών, κά.
Παρ� ότι η οριστικοποίηση των μέτρων θα γίνει το Δεκέμβρη΄06, η «φιλοσοφία» του νέου πλαισίου εξυπηρετεί κυρίως την κερδοφορία των μεγάλων οινοπαραγωγών και εμπόρων. Η εφαρμογή των μέτρων θα έχει σοβαρό οικονομικό και κοινωνικό κόστος, σε βάρος των μικρομεσαίων αμπελουργών και καταναλωτών. Σήμερα η ΕΕ για τη στήριξη του κλάδου, διαθέτει 1,27 δις ευρώ, από τα οποία 35% αντιπροσωπεύουν προγράμματα αναδιάρθρωσης και 63% μέτρα στήριξης (απόσταξη, αποθεματοποίηση, χρήση γλευκών και ζάχαρης για εμπλουτισμό, εξαγωγικές επιδοτήσεις, κά), τα οποία απολαμβάνουν οι οινοπαραγωγοί και έμποροι. Μεταξύ των τελευταίων, ωφελημένοι είναι κυρίως οι μεγάλοι οινοπαραγωγοί και έμποροι της Γαλλίας, Ιταλίας και Ισπανίας. Στην κατανομή των κονδυλίων στήριξης (μέσω απόσταξης), οι τρεις χώρες, παρ΄ ότι είχαν το 23,2% της παραγωγή, πήραν το 37,2% ενισχύσεων, ενώ η Ελλάδα με 2% παραγωγής πήρε 1,5% ενισχύσεων.! Με την αναθεώρηση προβλέπεται αλλαγή του τρόπου κατανομής των κονδυλίων υπέρ των μέτρων αναδιάρθρωσης (εκρίζωση αμπελώνων, πρόωρη συνταξιοδότηση, νέες φυτεύσεις, σήμανση ποιότητας, κά), ενώ με την καθιέρωση «εθνικών φακέλων», σημαντικό μέρος του κόστους αναδιάρθρωσης θα μετατεθεί σε εθνικούς πόρους, οδηγώντας σε μερική «επανεθνικοποίηση» της ΚΟΑ κρασιού.
Τι σημαίνουν για το ελληνικό κρασί οι προτάσεις αναθεώρησης
Με την προτεινόμενη αναθεώρηση, η ελληνική αμπελουργία και οινοποιία, δεν πρέπει να τρέφει ψευδαισθήσεις για βελτίωση της θέσης της. Παρ� ότι η αλλαγή του τρόπου κατανομής των κοινοτικών ενισχύσεων, πιθανόν να βελτιώσει το μερίδιο της Ελλάδας, ωστόσο το όφελος θα είναι προσωρινό με ημερομηνία λήξης το 2013. Από αυτήν την άποψη, θεωρούμε υπερβολικές τις προσδοκίες κεντρικών συνεταιριστικών και αγροτο-συνδικαλιστικών οργανώσεων και εκπροσώπων της κυβέρνησης και αξιωματικής αντιπολίτευσης, που αποδέχονται κατ� αρχήν τις προτάσεις της Επιτροπής. Στην ουσία η νέα ΚΟΑ, δεν δίνει απάντηση στο μεγάλο πρόβλημα του αμπελουργού, δηλ. την εξασφάλιση τιμών στο σταφύλι, που να καλύπτει το κόστος και να αφήνει ένα ελάχιστο καθαρό έσοδο για διατήρηση της καλλιέργειας. Δυστυχώς τα τελευταία χρόνια, οι τιμές του σταφυλιού κινήθηκαν σε εξευτελιστικά επίπεδα (10-15 λεπτά/κιλό τα λευκά και 17-31 λεπτά/κιλό τα κόκκινα). Την ίδια στιγμή οι καταναλωτές αγοράζουν χύμα κρασί 1,5 ευρώ το κιλό και στις ταβέρνες 8-10 ευρώ/κιλό, χωρίς να αναφερθούμε στα εμφιαλωμένα, των οποίων οι τιμές είναι ανεξέλεγκτες. Αξίζει να σημειωθεί, ότι από 1 κιλό σταφύλια παράγονται 700 γραμμάρια κρασί και κερδισμένοι είναι κυρίως οι μεγάλοι οινοπαραγωγοί-βιομήχανοι και έμποροι, που καρπούνται τη διαφορά τιμών αμπελουργού-καταναλωτή. Στην ουσία τα σχέδια εκρίζωσης αμπελώνων, θα οδηγήσουν σε «εκρίζωση» αμπελουργών!! Βέβαια άλλο εκρίζωση λόγω γήρανσης αμπελώνων, άλλο για αναδιάρθρωση ποικιλιών και άλλο για μείωση παραγωγής. Τα επιδόματα εκρίζωσης και πρόωρης συνταξιοδότησης, στοχεύουν στη μείωση της παραγωγής και έχουν πολύπλευρο κόστος (οικονομικό, κοινωνικό, περιβαλλοντικό, ακόμα και πολιτιστικό). Βαθύτερα η λογική της προτεινόμενης αναθεώρησης, στοχεύει στη συγκέντρωση της παραγωγής, ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και μεγιστοποίηση των κερδών των μεγάλων οινοπαραγωγών και εμπόρων της ΕΕ.
Υπάρχει εναλλακτική πολιτική;
Η αμπελουργία είναι σημαντικός κλάδος της αγροτικής παραγωγής. Η επιβίωση της είναι όχι μόνο αναγκαία αλλά και εφικτή. Αυτό προϋποθέτει συγκροτημένη πολιτική, που ορισμένοι άξονες μπορούν να εφαρμοστούν άμεσα, στις σημερινές συνθήκες, και άλλοι με τη δημιουργία γενικότερων πολιτικών προϋποθέσεων. Κατ� αρχήν δεν υπάρχει λόγος να εκριζωθεί κανένα στρέμμα αμπελώνα, αν στους έλληνες αμπελουργούς εξασφαλιστούν καλύτερες τιμές στο σταφύλι. Οι έλληνες αμπελουργοί κατά την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, είναι οι πιο «φτωχοί» μαζί με τους πορτογάλους. Κατά συνέπεια η στάση της κυβέρνησης («ας τα βρουν αμπελουργοί και οινοποιοί»), είναι τακτική «Πόντιου Πιλάτου». Επίσης θα πρέπει να περιοριστεί η ψαλίδα τιμών αμπελουργού-καταναλωτή και να ενισχυθεί η αγοραστική δύναμης μισθών, ώστε να αυξηθεί η λαϊκή κατανάλωση κρασιού. Επίσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο, θα πρέπει να εφαρμοστεί πολιτική «διαχείρισης προσφοράς», με κατάργηση μέτρων που ευνοούν υπερ-αποθεματοποιήσεις, εισαγωγές γλευκών από τρίτες χώρες, χρήση ζάχαρης για ενίσχυση οίνων, κά.
Επίσης χρειάζεται ανακατανομή κονδυλίων υπέρ των μικρομεσαίων αμπελουργών (με οικονομικά, κοινωνικά, περιβαλλοντικά κριτήρια), διάθεση κονδυλίων για βελτίωση ποιότητας (προγράμματα αναδιάρθρωσης, εκριζώσεις λόγω γήρανσης, νέες φυτεύσεις, προγράμματα ολοκληρωμένης διαχείρισης, βιοκαλλιέργειες, κά), παροχή δικαιωμάτων φύτευσης κατά προτεραιότητα στους κατ� επάγγελμα αγρότες, αλλά και σε όσους έχουν μεράκι, παροχή ειδικών κινήτρων σε νέους αμπελουργούς και παραγωγούς ορεινών, νησιώτικων και μειονεκτικών περιοχών, συστηματικοί έλεγχοι ποιότητας για προστασία καταναλωτών, προβολή καταναλωτικών προτύπων που ευνοούν την κατανάλωση κρασιού (μεσογειακή δίαιτα, υγεία, τουρισμός), προβολή κρασιών ονομασίας προέλευσης και γεωγραφικής» ένδειξης, βελτίωση εμπορικής προσβασιμότητας και μάρκετινγκ, ενημέρωση και κατάρτιση αμπελουργών σε νέες πρακτικές, επεξεργασία «εθνικών φακέλων» με συμμετοχή των οργανώσεων παραγωγών, κά. Ωστόσο τα συγκεκριμένα μέτρα για να αποδώσουν, θα πρέπει να εντάσσονται σε μια γενικότερη «φιλοσοφία» αγροτικής πολιτικής, με βάση την αρχή της «αυτοδυναμίας τροφίμων» και τη βελτίωση της ζωής των αμπελουργών και των κατοίκων της υπαίθρου. Οι γνήσιοι εκπρόσωποι των παραγωγών, χρειάζεται να ρίξουν ιδιαίτερο βάρος προς αυτήν την κατεύθυνση.
ΑΡΧΗ
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ
RSS