Αναρωτιόμουνα τούτες τις μέρες που αναθερμαίνεται το κλίμα στο χώρο της παιδείας, με κινητοποιήσεις σαν και τη προχθεσινή, στο περιθώριο της έναρξης ενός ακόμα κατ΄ επίφαση διαλόγου, πόσες και πόσες γενιές δεν έχουν γαλουχηθεί στο στίβο των αγωνιστικών διεκδικήσεων και κινητοποιήσεων με τα ίδια ακριβώς αιτήματα.
"Προίκα στη Παιδεία και όχι στη Σοφία", διαδήλωνε τη δεκαετία του '60 η γενιά του 114 και οικοδομούσε στα συντρίμμια της ήττας τον δικό της ηρωικό δρόμο, το δρόμο της Νεολαίας Λαμπράκη, της γέννησης του φοιτητικού κινήματος και των θεσμικών του οργάνων, της ΕΦΕΕ και της ΔΕΣΠΑ.
"Ψωμί - Παιδεία - ελευθερία", το κεντρικό σύνθημα της γενιάς του πολυτεχνείου και του αντιδικτατορικού αγώνα της Αντι- ΕΦΕΕ του Ρήγα άλλα και των άλλων νεολαιίστικων οργανώσεων που με επίκεντρο τα πανεπιστήμια και μέσα από το διαχρονικό, απ΄ ότι φαίνεται, αίτημα της παιδείας, συσπείρωναν τη πλειοψηφία του φοιτητικού κόσμου στον αγώνα για ελευθερία και δημοκρατία.
"Δώστε λεφτά για τη παιδεία και όχι διαβατήρια για την ανεργία", το βασικό μοτό όλων των κατοπινών κινητοποιήσεων μαθητών και φοιτητών, και δεν ήταν ούτε λίγες, ούτε ασήμαντες.
Από τους σημερινούς 60άρηδες, λοιπόν, της γενιάς των Λαμπράκηδων, ως τη γενιά του Πολυτεχνείου και από τη δική μου γενιά των 16άρηδων του 90-91, που αναμετρηθήκαμε τότε με το πρώτο κύμα του νεοφιλελευθερισμού, της κυβέρνησης Μητσοτάκη, ως τους σημερινούς 'trendy' πιτσιρικάδες του "Κάτσε καλά Γεράσιμε", όλοι με τα ίδια σχεδόν αιτήματα βγαίνουμε στους δρόμους εδώ και 50 περίπου χρόνια.
Σαν τίποτε να μην έχει αλλάξει όλα αυτά τα χρόνια. Κι όμως έχουν αλλάξει πολλά. Η εξέλιξη της τεχνολογίας, η ραγδαία αύξηση της ταχύτητας διάδοσης της πληροφορίας, έχουν μετατρέψει τη γνώση από εφόδιο για κοινωνική ανέλιξη και επαγγελματική αποκατάσταση, που ήταν τη δεκαετία του 50, σε βασικό εργαλείο επιβίωσης, κατανόησης του σύγχρονου κόσμου και στοιχειώδης ανταπόκρισης στις σύνθετες απαιτήσεις του. Και κανείς δεν αρνείται ότι η παιδεία αποτελεί στις μέρες μας ένα από τα σημαντικότερα αγαθά. Μόνο που τα αγαθά στην εποχή της νεοφιλελεύθερης ηγεμονίας, πωλούνται και αγοράζονται όπως αυτά στα ράφια των supermarkets.
Έτσι λοιπόν το πρόβλημα της παιδείας σήμερα αποκτά μια νέα πολυπλοκότητα. Δεν είναι η άρνηση της άρχουσας τάξης για δαπάνες στη παιδεία, επειδή φοβάται ότι είναι πιθανό να οδηγήσουν σε μια ανακατανεμητική διαδικασία στο κοινωνικό και οικονομικό πεδίο. Ούτε μόνον η άρνηση των στρατηγών να μειωθούν οι εξοπλιστικές δαπάνες ώστε να δοθούν περιθώρια για έναν πιο κοινωνικό προσανατολισμό των δαπανών. Είναι η ίδια η φύση του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού, δομικό στοιχείο των κατευθύνσεων του οποίου είναι η αντιμετώπιση των κοινωνικών δαπανών μέσα από το πρίσμα της ανταποδοτικότητας.
Η γνώση δεν αντιμετωπίζεται ως κοινωνική ανάγκη αλλά ως εργαλείο για την αύξηση του παραγόμενου προϊόντος, που είναι άλλωστε η μόνη πραγματική ανάγκη στη λογική του νεοφιλελευθερισμού, διότι οδηγεί στον πολυπόθητο στόχο : στην αύξηση της κερδοφορίας.
Απ΄ αυτή τη νεοφιλελεύθερη οπτική, δε φαίνεται να μας ενοχλεί καθόλου αν το σχολείο σήμερα, παράγει ημιμαθείς μαθητές, αρκεί αυτοί να μπορούν να ενταχθούν σε προγράμματα κατάρτισης και ειδίκευσης, ώστε να αποτελούν ένα φτηνό και ευέλικτο δυναμικό απασχολήσιμων (και όχι φυσικά εργαζόμενων) πολιτών. Ενός δυναμικού δηλαδή ευέλικτου ώστε να προσαρμόζεται εύκολα στις εκάστοτε ανάγκες της παραγωγικής διαδικασίας και που μέσα από μια διαρκή διαδικασία επανακατάρτισης, θα εξαγοράζει ελπίδες για την εύρεση μιας θέσης εργασίας.
Στην ίδια λογική, το πανεπιστήμιο δεν μας ενοχλεί καθόλου αν χάνει την ακαδημαϊκή του αυτονομία, αρκεί να μπορεί να παράγει και να προωθεί στην αγορά τις υπηρεσίες του, ώστε οι πελάτες του, μέσα στα πλαίσια του "υγιούς" πάντα ανταγωνισμού, να μπορούν να επιλέγουν που θα επενδύσουν το χρόνο και τα λεφτά τους, ώστε αυτά να πιάσουν τόπο στην αγορά εργασίας. Αν αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αλλοίωση του μορφωτικού περιεχομένου των σπουδών, αν έχει επιπτώσεις στην επιστημονική επάρκεια των νέων επιστημόνων, λίγο μας αφορά.
'Αλλωστε ποια πρακτικότερη μέθοδος αξιολόγησης του επιπέδου των σπουδών από το δείκτη απορροφητικότητας των πτυχιούχων στην αγορά εργασίας, που ως γνωστόν είναι αλάνθαστη. Τώρα αν αυτό πιθανόν σημαίνει υποβάθμιση της βασικής έρευνας, γιατί δε πουλάει στην αγορά, αφού οι μεγάλες επιχειρήσεις αναζητούν τεχνογνωσία άμεσης εφαρμογής, ή αν σημαίνει εξαφάνιση των θεωρητικών επιστημών, γιατί επίσης δε πουλάνε, πάλι δε πειράζει. 'Αλλωστε τι να τους κάνουμε τόσους άνεργους επιστήμονες ;
Είναι όμως τόσο χυδαία η εκφορά των επιχειρημάτων της κρατούσας νεοφιλελεύθερης εκδοχής ; Όχι βέβαια. Όσο χυδαίο είναι το περιεχόμενο και τα αποτελέσματα των επιλογών τους, άλλο τόσο κεκαλυμμένη είναι η επιχειρηματολογία τους και η σημειολογία των όρων που χρησιμοποιούν.
Στο λεξιλόγιο, λοιπόν, και στη καθημερινή εκφορά του δημόσιου λόγου των υπερασπιστών των νεοφιλελεύθερων αναδιαρθρώσεων στη Παιδεία - όσων δηλαδή κινούνται στη κατεύθυνση της διακήρυξης της Μπολώνια - η λέξη 'γνώση' έχει αντικατασταθεί με τη λέξη 'κατάρτιση'. Ο όρος 'Δημόσιο Πανεπιστήμιο' έχει τεχνηέντως αντικατασταθεί με τον όρο 'κρατικό' και αντίστοιχα το 'ιδιωτικό' με τον όρο 'μη κρατικό'. Λες και όλοι εμείς που αγωνιζόμαστε για τη προάσπιση του Δημόσιου χαρακτήρα της εκπαίδευσης είμαστε χυδαίοι κρατιστές, υπερασπιστές των γκούλακ και άλλων φοβερών πραγμάτων της ιστορίας.
Αντιστοίχως, η εμπορευματοποίηση της παιδείας μεταφράζεται σε 'κινητικότητα των φοιτητών', η απαξίωση των πτυχίων σε 'συμπλήρωμα διπλώματος', η παραγωγή ευέλικτων απασχολήσιμων σε 'δια βίου μάθηση', η κατάργηση των επαγγελματικών δικαιωμάτων των αποφοίτων σε 'αναμόρφωση των σπουδών', η εξεταστικοποίηση του Λυκείου και η ραγδαία αύξηση της μαθητικής διαρροής σε 'ελεύθερη πρόσβαση' στη τριτοβάθμια εκπαίδευση. Αν σε όλα αυτά τα πολύ ωραία και κοινώς αποδεκτά, προσθέσουμε και την επίσης θαυμάσια έννοια της αξιολόγησης, πίσω από την οποία όμως κρύβεται το συνολικότερο σχέδιο προσαρμογής των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και των λειτουργών τους στις ανάγκες και στις αξίες της αγοράς, τότε έχουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα της παραπλανητικής χρησιμοποίησης θετικών εννοιών - και πολλές φορές συνθημάτων της ίδιας της αριστεράς - προκειμένου να προωθηθεί το πιο αντιδραστικό και αντικοινωνικό περιεχόμενο.
Απέναντι σε αυτό το όργιο παραπλάνησης και ανάστροφης χρήσης των ενοιών, καταλαβαίνουμε πόσο δύσκολο είναι για την αριστερά να απευθυνθεί στην κοινωνία και να δημιουργήσει ένα πλατύ πλειοψηφικό ρεύμα αντίστασης στις επιχειρούμενες αναδιαρθρώσεις. Από την άλλη όμως δεν υπάρχει άλλος δρόμος. Είτε θα αναλάβουμε το δύσκολο έργο της αποκάλυψης της σκληρής πραγματικότητας που κρύβεται πίσω από τις όμορφες λέξεις των επιχειρημάτων της κυρίαρχης ιδεολογίας, πολλές φορές αντιμετωπίζοντας και τον κίνδυνο να μην είμαστε απόλυτα σύστοιχοι και αρεστοί με το "ρεύμα της εποχής", είτε θα αναγκαστούμε να συνθηκολογήσουμε με τον πυρήνα της νεοφιλελεύθερης σκέψης που θέλει τη γνώση, τους ανθρώπους, τη κοινωνία ολόκληρη υποταγμένη στις ανάγκες της αγοράς.
Το κλειδί, κατά τη γνώμη σε αυτόν τον αναγκαίο αγώνα - στο καθήκον δηλαδή της αριστεράς να αγωνιστεί ώστε οι άνθρωποι να ναι πάνω από τα κέρδη- είναι να αναδεικνύουμε κάθε φορά και τη θετική εκδοχή της δικής μας αντιπρότασης.
Και η δική μας εναλλακτική πρόταση για τη παιδεία, βρίσκεται σε ευθεία αντιπαράθεση με τη νεοφιλελεύθερη πολιτική. Αντιλαμβάνεται τη Παιδεία ως Δημόσιο αγαθό, έχει στον πυρήνα της την αυταξία της γνώσης και όραμα μια κοινωνία απελευθερωτική, με ολοκληρωμένους πολίτες πλατιά μορφωμένους και καλλιεργημένους, με σκέψη κριτική και με διάθεση να αμφισβητούν , να αγωνίζονται, να δημιουργούν.
Με αυτά τα οράματα - που έχουν βαθιές ιστορικές ρίζες στους αγώνες και στις διεκδικήσεις της αριστεράς για έναν καλύτερο κόσμο - και με όπλο μας ένα συγκεκριμένο εναλλακτικό σχέδιο για μια ριζική δημοκρατική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, αξίζει τον κόπο, στο επόμενο διάστημα, να οργανώσουμε μια πρώτη γερή αντιπαράθεση με το νεοφιλελευθερισμό, τόσο στη χώρα μας όσο και στον ευρύτερο Ευρωπαϊκό χώρο.
ΑΡΧΗ
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ
RSS