Συχνά εβράχνιασε η μιλιά του
Τραγουδώντας λυπηρά
Πως στον ήλιο αποκάτου
Είναι λίγη η ελευθεριά
Διονύσιος Σολωμός
[Εις τον θάνατον του Λορδ Μπάϊρον]
Όλοι μας κάτι έχουμε ακούσει ή διαβάσει για το μεγάλο φιλέλληνα Λόρδο Βύρωνα, αλλά στο ευρύ κοινό είναι άγνωστες οι ιδέες και οι γενικότεροι αγώνες του υπέρ των αδυνάτων και της ελευθερίας σ' όλο τον κόσμο.
Από νεαρός ο Μπάιρον είχε ενστερνιστεί τις ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης, αλλά και η ένταξή του στο λογοτεχνικό κίνημα του ρομαντισμού (που ήταν και προοδευτικό πολιτικό κίνημα) υπήρξε καθοριστική για την πορεία της ζωής του και τους αγώνες του. Ο Λόρδος Βύρων δεν ήταν «επαναστάτης χωρίς αιτία», όπως υποστηρίζουν ορισμένοι.
Ο Μπάιρον γεννήθηκε το 1788 (ένα χρόνο πριν τη Γαλλική Επανάσταση), κληρονόμησε τον τίτλο του Λόρδου το 1798 και το 1809 μπήκε στη Βουλή των Λόρδων, αφού ενηλικιώθηκε. Από τότε ως το θάνατό του στο Μεσολόγγι (18-4-1824) μεσολάβησαν μόλις 15 χρόνια που στη διάρκειά τους ο Μπάϊρον μεγαλούργησε ποιητικά, αλλά και πολιτικά επιτέλεσε σπουδαίο έργο, δρώντας το μεγαλύτερο διάστημα στο εξωτερικό.
Δύσκολα μπορεί να αμφισβητηθεί ο φιλελληνισμός του Λόρδου Βύρωνα, όπως έχει επιχειρηθεί από κάποιους, τους οποίους η ιστορική έρευνα δεν δικαιώνει. «Η αφοσίωσή του στην Ελλάδα και στον Αγώνα της -γράφει η καθηγήτρια Μ. Γιαννή- πιστοποιείται και από ένα άλλο γεγονός: δεν υπάρχει πουθενά η παραμικρή ένδειξη ότι ο Byron υποστήριξε τα συμφέροντα της Αγγλίας σε βάρος της Ελλάδας, ούτε ότι υπήρξε πράκτορας της Αγγλικής κυβέρνησης, όπως διέδιδαν ο Μέτερνιχ ή οι εχθροί του». Ωστόσο, ο Μπάϊρον υπήρξε γνήσιος φιλέλληνας όχι μόνο επειδή θαύμαζε την κλασική Ελλάδα, αλλά και διότι ο αγώνας των Ελλήνων ήταν έκφραση των γενικότερων αντιλήψεων και ιδεών του.
Ακόμα και η επίθεση του Μπάϊρον στον Έλγιν, μέσα από τα ποιήματα «Τσάϊλντ Χάρολντ» και «Κατάρα της Αθηνάς», ήταν έκφραση γενικότερων θεωρήσεων. Ο Έλγιν ήταν εκπρόσωπος της αυτοκρατορίας, ο Μπάϊρον πολέμιός της. Για παράδειγμα, στην «Κατάρα της Αθηνάς» καταγγέλλεται ο Έλγιν για τη βέβηλη πράξη του «ν΄ αποσπάσει ό,τι Γότθος, Τούρκος, χρόνος είχε αφήσει», αλλά υπάρχει και ένα γενικότερο μήνυμα κατά της τυραννίας: «Στην Ανατολή για κοίτα όπου Γάγγη σκούρα φάτσα / στραπατσάρισμα θα κάνει την τυραννική σου φάτσα».
Πριν πάει στο Μεσολόγγι, ο Λόρδος Βύρων, είχε αναπτύξει πλούσια δράση μέσα από το επαναστατικό κίνημα των Ιταλών Καρμπονάρων. Είχε υποστηρίξει τους Ινδούς, τους Ινδιάνους του Περού και γενικότερα τους Λατινοαμερικάνους. Είναι χαρακτηριστικό ένα απόσπασμα από το ποίημά του «Η Εποχή του Ορειχάλκου»:
Μύρια στήθη συνενώνει μία και κοινή αιτία
Δυτικοί κι ανατολίτες επαναστατούν με βία
Πάνω στις κορφές του 'Αθω και τις 'Ανδεις κυματίζει
Λάβαρο πού 'ναι το ίδιο και δυο κόσμους χαιρετίζει
Περνώντας από τη Γενεύη, είχε γράψει ποίημα για τον «Φυλακισμένο της Σιγιόν» (έναν Ελβετό επαναστάτη που είχε φυλακιστεί για τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις). Επίσης, μιλώντας στη Βουλή των Λόρδων (21-4-1812) είχε ταχθεί υπέρ των δικαιωμάτων των Καθολικών, που τα Πανεπιστήμια της Οξφόρδης και του Καίμπριτζ απαγόρευαν τότε την εισαγωγή τους αν δεν υπέγραφαν δήλωση ότι ασπάζονται το Αγγλικανικό δόγμα.
Ορόσημο στον αγώνα του Λόρδου Βύρωνα υπέρ των αδυνάτων θεωρείται η πρώτη του ομιλία στη Βουλή των Λόρδων (27-2-1812), όπου υπήρξε καταπέλτης εναντίον νομοσχεδίου (το οποίο μόνο αυτός καταψήφισε), που προέβλεπε την θανατική ποινή για τους εξεγερμένους κλωστοϋφαντουργούς του Νότιγχαμ (τους γνωστούς «Λουδίτες»), οι οποίοι κατέστρεφαν τις μηχανές που τους οδηγούσαν στη μαζική ανεργία και εξαθλίωση. Είναι αξιοσημείωτο ότι η ομιλία του εκείνη διδάσκεται και σήμερα στα Βρετανικά σχολεία.
«Αυτοί οι άνθρωποι -είχε πει ο Μπάιρον- ποτέ δεν κατέστρεψαν τους αργαλειούς τους μέχρι την εποχή που αυτοί οι αργαλειοί έγιναν άχρηστοι και χειρότερα μάλιστα από άχρηστοι. Μέχρι την εποχή που αυτοί έγιναν κυριολεκτικά εμπόδιο στους κόπους τους για να αποκτήσουν το καθημερινό τους ψωμί
Αυτοί οι άνθρωποι ήταν έτοιμοι να σκάψουν αλλά το φτυάρι βρισκόταν σε άλλα χέρια... Τα ίδια τους τα μέσα για να ζήσουν τους είχαν αφαιρεθεί. Όλες οι άλλες δουλειές είχαν ήδη δοθεί αλλού και οι υπερβολές τους, όσο και να τις αποδοκιμάζει ή να τις καταδικάζει κανείς, δεν θα έπρεπε να μας προκαλούν έκπληξη...
Βάζοντας κατά μέρος την προφανή αδικία και τις ανεπάρκειες αυτού του νομοσχεδίου, άραγε δεν υπάρχουν αρκετές ποινές θανάτου στους νόμους μας; Δεν υπάρχει αρκετό αίμα στον ποινικό μας κώδικα, τόσο ώστε να χρειάζεται να χυθεί κι' άλλο για ν' ανέβει στον ουρανό και να μαρτυρήσει εναντίον σας; Πώς θα πραγματοποιήσετε αυτό το νομοσχέδιο; Μπορείτε να δεσμεύσετε μια ολόκληρη χώρα και να τη ρίξετε στις δικές της φυλακές; Θα στήσετε αγχόνες σε κάθε αγρό και θα κρεμάσετε τους ανθρώπους σαν σκιάχτρα; Ή θα προχωρήσετε, όπως πρέπει να προχωρήσετε, εάν πραγματοποιήσετε αυτό το μέτρο στον αποδεκατισμό των ανθρώπων; Θα βάλετε τη χώρα σε στρατιωτικό νόμο;...»
Σύμφωνα μ' έναν από τους κορυφαίους βιογράφους του, τον Γάλλο ακαδημαϊκό Αντρέ Μωρουά, ο Μπάϊρον «φανταζόταν κιόλας τον εαυτό του αρχηγό ενός στρατεύματος και προστάτη των αδικημένων σ΄ όλο τον κόσμο», όταν θα απελευθερωνόταν η Ελλάδα.
Δίκαια, λοιπόν, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ένας «Τσε Γκεβάρα» της εποχής του.
Ισχυρότατο υπήρξε το φιλειρηνικό μήνυμα του Μπάιρον. «Η φρίκη του πολέμου -έγραφε σε γράμμα του στις 23-1-1823- είναι αρκετή από μόνη της, χωρίς να προστεθεί η εν ψυχρώ σκληρότητα από τη μια ή την άλλη πλευρά».
Ο Λόρδος Βύρων αυτοπροσδιοριζόταν ως «πολίτης του κόσμου». Υπήρξε λάτρης και υμνητής της Φύσης, όπως και ο φίλος του Πέρσυ Σέλλεϊ.
Η Γη για τον Λόρδο Βύρωνα είναι μια ενότητα και την περιβάλλει με τον θαυμασμό του:
«Τι όμορφη ολόκληρη τούτη η Γη η ορατή!
Τι θαυμαστή στη δράση της μα και στην ύπαρξή της!»
Ένας κόσμος χωρίς σύνορα είναι το όραμά του, όπως αναδύεται από το ποίημα «Το Νησί», στο οποίο διακηρύσσει ότι «η Φύση ένα έθνος τέκνων της αναγνωρίζει».
Η διαχρονικότητα των μηνυμάτων του Μπάϊρον ώθησε το Σύνδεσμο Μπάιρον για το Φιλελληνισμό και τον Πολιτισμό να προτείνει την ιδέα να οριστεί η επέτειος του θανάτου του ως «Ημέρα Φιλελληνισμού και Διεθνούς Αλληλεγγύης».
Πιστεύουμε ότι η καθιέρωση της ημέρας αυτής μπορεί να αποτελέσει κίνητρο για ένα σύγχρονο φιλελληνικό κίνημα με την ενεργοποίηση και του απόδημου ελληνισμού. Ένα κίνημα που θα αναπτυχθεί όχι με βάση εθνοκεντρικές και εθνικιστικές αντιλήψεις, αλλά στη βάση οικουμενικών αξιών.
*Ο Πάνος Τριγάζης είναι Γεν. Γραμματέας του Συνδέσμου «Μπάϊρον» για τον Φιλελληνισμό και τον Πολιτισμό και υπεύθυνος Διεθνών Σχέσεων του ΣΥΝ.
ΑΡΧΗ
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ
RSS