Στις αίθουσες του Ευρωκοινοβουλίου στις Βρυξέλλες, όπου συνερχόταν το 3ο Συνέδριο του Ευρωπαϊκού Δικτύου για την Ειρήνη και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα την περασμένη εβδομάδα, οι πάνω από 150 σύνεδροι ένιωθαν πολύ έντονο το «παρών» του Μορδεχάι Βανούνου. Ο Ισραηλινός επιστήμονας, που έμεινε στη φυλακή 18 ολόκληρα χρόνια εξαιτίας της θαρραλέας στάσης του να αποκαλύψει την παράνομη κατοχή πυρηνικών όπλων από το Ισραήλ, αποφυλακίστηκε στις 21.4.2004 και παρότι δεν του δόθηκε άδεια εξόδου για να παραστεί στο συνέδριο το μήνυμά του βρέθηκε στο επίκεντρο των συζητήσεων.
«Πέτυχα να ξεπεράσω τη μακρά αυτή περίοδο σιωπής - έλεγε ο Βανούνου στο μήνυμα, που έστειλε λίγο πριν αποφυλακιστεί στον Κεν Κόουτς - χάρη στους ακτιβιστές και υποστηρικτές μου σε πολλές χώρες. Ήσασταν η φωνή μου, η συνείδησή μου, κρατήσατε στο επίκεντρο τα θέματα αυτά των μυστικών πυρηνικών όπλων ακολουθώντας το δρόμο μου. Σύντομα θα είμαι ελεύθερος. Θα χαρώ να σας συναντήσω και να μοιραστώ μαζί σας τις εμπειρίες, τις απόψεις και τη συνέχιση της δουλειάς για την απαγόρευση των πυρηνικών όπλων σ� όλο τον κόσμο. Αυτή είναι η αποστολή μας και ο μελλοντικός μας στόχος.
Δεν θα ησυχάσουμε μέχρι να δούμε μια νέα διεθνή συμφωνία για την απαγόρευση και κατάργηση των κάθε είδους πυρηνικών όπλων. Σας ευχαριστώ για όλη τη βοήθεια και ενθάρρυνση που μου δώσατε τα τελευταία 18 χρόνια. Η ανταμοιβή σας θα είναι ότι θα με δείτε ελεύθερο, ζωντανό και πολύ σταθερό, δυνατό στο δρόμο της ειρήνης και της κατάργησης των πυρηνικών όπλων».
Προερχόμενο από την πιο εύφλεκτη περιοχή της γης, τη Μ. Ανατολή, το μήνυμα του Βανούνου έχει ξεχωριστή δύναμη. Η μάχη για την ειρήνη στην περιοχή αυτή, που έγινε το πρώτο θύμα του δόγματος Μπους για «προληπτικούς» πολέμους στο όνομα μάλιστα της κατοχής όπλων μαζικής καταστροφής από τον Σαντάμ (που ποτέ δεν εντοπίστηκαν από τους εισβολείς), έχει ανάμεσα στους βασικούς στόχους της την ανακήρυξη της Μ. Ανατολής σε ζώνη χωρίς πυρηνικά. Αυτό προβλέπουν και ψηφίσματα της Γεν. Συνέλευσης του ΟΗΕ, που οι κυβερνήσεις των ΗΠΑ και του Ισραήλ έχουν καταψηφίσει, αποκαλύπτοντας πόσο υποκριτικό είναι το δήθεν ενδιαφέρον τους για τη μη διασπορά των πυρηνικών όπλων.
Έχουν περάσει 36 χρόνια από τη «Συμφωνία για τη μη διασπορά των πυρηνικών όπλων (Non - Proliferation Treaty - NPT) του 1968 και η πρώτη ευθύνη για την μη εφαρμογή της βαρύνει τις κυβερνήσεις των πέντε επίσημων πυρηνικών δυνάμεων και ιδιαίτερα των ΗΠΑ. Γιατί η συμφωνία αυτή συνδέει τη μη διασπορά των πυρηνικών όπλων με την υποχρέωση των πυρηνικών δυνάμεων να εργαστούν για τον έλεγχο, τη σταδιακή μείωση ως την εξάλειψη και των δικών τους οπλοστασίων.
Αλλά, ποια αξιοπιστία μπορεί να έχει η αμερικανική ρητορική για τη μη διασπορά των πυρηνικών και άλλων όπλων μαζικής καταστροφής, όταν η κυβέρνηση Μπους αρνείται να κυρώσει τις συμφωνίες για την πλήρη απαγόρευση των πυρηνικών δοκιμών και των βιολογικών όπλων; Ποιους μπορεί να πείσει η κυβέρνηση των ΗΠΑ να εγκαταλείψουν τις πυρηνικές φιλοδοξίες τους, όταν η ίδια προωθεί σχέδια για νέα, τα λεγόμενα «μίνι» πυρηνικά που αυξάνουν τον κίνδυνο για «τοπικούς» πολέμους; ʼλλωστε, έχουν ήδη χρησιμοποιηθεί στην Γιουγκοσλαβία και στο Ιράκ (ίσως και στο Αφγανιστάν) τα περιβόητα DU (όπλα απεμπλουτισμένου ουρανίου), που χαρακτηρίζονται «τακτικά όπλα» από τους κατόχους τους αλλά οι συνέπειές τους είναι παρόμοιες με εκείνες από τις ατομικές βόμβες που ρίχθηκαν στην Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι το 1945.
Το Ευρωπαϊκό Δίκτυο για την Ειρήνη και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, που ψυχή του είναι το Ίδρυμα «Μπέρτραντ Ράσσελ» και ο πρόεδρός του Κεν Κόουτς, προσωπικά, κήρυξε παγκόσμια εκστρατεία κατά των πυρηνικών με αφορμή τη διάσκεψη του ΟΗΕ για την επικαιροποίηση της «Συμφωνίας μη διασποράς πυρηνικών όπλων» το 2005. Στα πλαίσια της εκστρατείας πολύμορφες προβλέπεται να είναι οι δραστηριότητες, από συγκέντρωση υπογραφών και διαδηλώσεις έως διαβήματα σε κοινοβούλια και κυβερνήσεις και στον ίδιο τον ΟΗΕ. Το παγκόσμιο κίνημα ειρήνης, που γνώρισε πρωτοφανή ανάπτυξη τις παραμονές του πολέμου των ΗΠΑ στο Ιράκ, διατηρεί τη μεγάλη εμβέλειά του στην κοινή γνώμη. Οι ευρωεκλογές του Ιουνίου 2004 είναι μια νέα ευκαιρία να ακουστεί η φωνή του, να αναληφθούν δεσμεύσεις από τα μέλη του επόμενου ευρωκοινοβουλίου υπέρ του πυρηνικού αφοπλισμού και να απαιτηθεί από την ΕΕ να συμβάλει σ' αυτή την κατεύθυνση απαλλασσόμενη από τις επιλογές των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ.
*Ο Πάνος Τριγάζης, υπεύθυνος του Τμήματος Διεθνών σχέσεων του ΣΥΝ, συμμετείχε στο 3ο Συνέδριο του Ευρωπαϊκού Δικτύου για την Ειρήνη και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (29-30.4.2004)