Πριν από χρόνια, η Μάργκαρετ Θάτσερ είχε πει την φράση «There Ιs Νo Αlternative», η οποία πέρασε στο πολιτικό λεξιλόγιο και με τα αρχικά των λέξεων της:ΤΙΝΑ. Μεταφραζόμενη στα ελληνικά, η φράση αυτή σημαίνει ότι «δεν υπάρχει εναλλακτική πρόταση» στον νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό, δηλαδή αποτελεί παραλλαγή του «τέλους της ιστορίας» του Φουκουγιάμα.
Ωστόσο, οι «προφητείες» αυτές δεν έμειναν αναπάντητες, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια που έφεραν στο προσκήνιο το πολύμορφο κίνημα κατά της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης και το κεντρικό του σύνθημα «ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός». Μπορούμε, λοιπόν, να υποστηρίξουμε ότι η «ΤΙΝΑ δεν μένει πια εδώ» ή τουλάχιστον ότι δεν είναι «μόνη στο σπίτι». Υπάρχει και η ΤΙΑ, δηλαδή «There Ιs Alternative», που σημαίνει «υπάρχει εναλλακτική πρόταση».
Κανείς δεν αγνοεί την εξαιρετικά δύσκολη και επικίνδυνη σημερινή διεθνή κατάσταση. Ο κόσμος είναι γεμάτος ανισότητες και η φτώχεια δημιουργεί ένα «παγκόσμιο απαρτχάιντ», όπως διακήρυξε στην παγκόσμια διάσκεψη για τη βιώσιμη ανάπτυξη ο Πρόεδρος της Ν.Αφρικής Τάμπο Μπέκι. Η ανασφάλεια του γενικεύεται, όχι μόνο από τις πολεμικές συγκρούσεις αλλά και από ένα σωρό άλλες απειλές. Για παράδειγμα, ας θυμηθούμε την ασθένεια SARS (άτυπη πνευμονία), που εμφανίστηκε στη Ν. Ασία αλλά σκόρπισε τον τρόμο και στη Δύση και απείλησε με παράλυση σημαντικό μέρος της διεθνούς οικονομίας, επιβεβαιώνοντας την παγκόσμια αλληλεξάρτηση και την αυξανόμενη ανάγκη της παγκόσμιας αλληλεγγύης και συνεργασίας.
McDonalds και Mc Donell Douglas
Κύρια πηγή κινδύνων και δεινών για το σημερινό κόσμο είναι η πολιτική της κυβέρνησης Μπους, η οποία κινείται με βάση τη φιλοσοφία που αποτυπωνόταν από το 1999 σε άρθρο του Τόμας Φρίντμαν ως εξής: «Για να λειτουργήσει η παγκοσμιοποίηση, η Αμερική δεν μπορεί να φοβάται να δράσει σαν πανίσχυρη υπερδύναμη που είναι. Το αόρατο χέρι της αγοράς δεν θα λειτουργήσει χωρίς την αόρατη γροθιά. Τα McDonalds δεν μπορούν να αναπτυχθούν χωρίς τις Mc Donell Douglas� (New York Times, 28.3.99). Με τη διαφορά ότι η «γροθιά» δεν είναι μόνο αόρατη, αλλά και πολύ ορατή και δημιουργεί ποτάμια αίμα όπως στο μαρτυρικό Ιράκ.
Οριακό σημείο για τις μεταψυχροπολεμικές εξελίξεις αποτέλεσε το τρομοκρατικό χτύπημα στις ΗΠΑ στις 11.9.2001, το οποίο συνοδεύτηκε από τον «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας» της κυβέρνησης Μπους, που όπως καθημερινά αποκαλύπτεται πραγματικό στόχο έχει την επιβολή του αμερικανικού αυτοκρατορικού μοντέλου στον κόσμο. Στο πλαίσιο αυτό ο «προληπτικός» πόλεμος στο Ιράκ ήταν ένας «πύραυλος πολλών κεφαλών» με στόχους πέρα από τη Μ. Ανατολή: τον ΟΗΕ και ό,τι αυτός ενσαρκώνει ως φορέας του διεθνούς δικαίου και της παγκόσμιας συνεργασίας, την Ευρώπη και την ενοποίηση της, τον κόσμο ολόκληρο.
Γενικότερα, οι εστίες σύγκρουσης πληθαίνουν, ιδιαίτερα στα κρίσιμα γεωπολιτικά σταυροδρόμια της Μ.Ανατολής και του Καυκάσου αλλά και στην πολύπαθη Αφρική, με πιο πρόσφατο πεδίο μαζικής εξόντωσης το Νταρφούρ.
Ο πόλεμος και η κατοχή στο Ιράκ επιδείνωσαν δραματικά και το Παλαιστινιακό, αποθρασύνοντας την κυβέρνηση Σαρόν που επιμένει στο «τείχος του απαρτχάϊντ» και στην ωμή βία. Ενώ η πρόσφατη τραγωδία στη Β.Οσετία, μετά την πρωτοφανή σε βαρβαρότητα τρομοκρατική ενέργεια, αναδεικνύει τα αδιέξοδα της ρωσικής πολιτικής στο Τσετσενικό και δημιουργεί τεράστιους κινδύνους αλυσιδωτών εκρήξεων βίας στην ευρύτερη περιοχή.
Όλα αυτά συνοδεύονται από νέα έξαρση της στρατιωτικοποίησης, με τις παγκόσμιες στρατιωτικές δαπάνες να επανέρχονται σε ύψη «ψυχρού πολέμου», το ΝΑΤΟ να αναλαμβάνει ρόλο «παγκόσμιου χωροφύλακα», την επέκταση των εξοπλισμών στο διάστημα, την παραγωγή «μίνι» πυρηνικών κατάλληλων για τοπικούς πολέμους με τα οποία επιχειρείται η νομιμοποίηση και του πυρηνικού πολέμου.
Δεν είναι μικρότερης σημασίας η επίθεση κατά των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στο όνομα του ψευτοδιλήμματος «ασφάλεια ή δημοκρατία», ούτε η αξιοποίηση της περιβόητης θεωρίας για τη «σύγκρουση των πολιτισμών» και ειδικότερα του Ισλάμ με την Δύση, στο πλαίσιο της αναζήτησης «εχθρού» στη μεταδιπολική εποχή.
Πολύμορφες αντιστάσεις
Όμως, οι εξελίξεις αυτές κυοφορούν και το αντίθετο τους, για να θυμηθούμε τον Μαρξ. Οι απειλές αφυπνίζουν και κινητοποιούν. Αντίδοτο στο φόβο είναι η ελπίδα. Η νεοφιλελεύθερη καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση υπό την ηγεμονία των ΗΠΑ βρίσκεται σε κρίση από τις ίδιες τις βαθύτατες αντιφάσεις της και τις πολύμορφες αντιστάσεις που συναντά, οι οποίες εκδηλώνονται σε διάφορα επίπεδα.
Πρώτο σε σημασία είναι το κίνημα κατά της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, που με τα συνθήματά του «Οι άνθρωποι πάνω από τα κέρδη» και «Ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός», έθεσε σε αμφισβήτηση την «ενιαία σκέψη» και το νεοφιλελεύθερο «μονόδρομο» που προβλήθηκαν σαν αδήριτες νομοτέλειες μετά την κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού» και τη διάλυση της ΕΣΣΔ. Έδωσε το μήνυμα της αντεπίθεσης της αριστεράς, μιας αριστεράς σύγχρονης, δημοκρατικής ριζοσπαστικής και ανατρεπτικής, που επαναφέρει στο προσκήνιο το αίτημα για ριζικές αλλαγές στον κόσμο, τις ιδέες και το στόχο του σοσιαλισμού με δημοκρατία και ελευθερία για τη ριζική αλλαγή του κόσμου.
Από τα μέτωπα πάλης απόλυτη προτεραιότητα έχει η υπόθεση της ειρήνης κι εδώ απαιτείται ειδική μνεία στο αντιπολεμικό κίνημα, που γνώρισε πρωτοφανή ανάπτυξη την περίοδο πριν από το πόλεμο στο Ιράκ. Μπορεί το κίνημα αυτό να μην απέτρεψε τον πόλεμο, αλλά ενεργοποίησε εκατομμύρια ανθρώπους, επέδρασε καθοριστικά σε πολιτικές διαφοροποιήσεις και ανακατατάξεις (π.χ. κυβερνητική αλλαγή στην Ισπανία και απόσυρση του στρατού της από το Ιράκ), συνέβαλε σημαντικά ώστε να είναι ήδη πολιτικά και ηθικά ηττημένος ο Μπους και η συμμαχία των «προθύμων».
Ποτέ στη μεταψυχροπολεμική περίοδο, η πολιτική των ΗΠΑ δε βρέθηκε αντιμέτωπη με τόσες πολλές δυνάμεις, έστω κι αν η αντίθεση πηγάζει από διαφορετικούς λόγους και κίνητρα. Αλλά και στο ζήτημα στο Κιότο η κυβέρνηση Μπους απομονώθηκε, μετά τη δήλωση και της Ρωσίας ότι θα κυρώσει τη συμφωνία για τον περιορισμό των αερίων του θερμοκηπίου. Είναι δε ενδιαφέρον ότι η άρση του αποκλεισμού της Κούβας ψηφίστηκε στη Γ.Σ. του ΟΗΕ από 167 χώρες το 2000, ενώ το 1992 από 52.
Η εμπειρία του σημερινού αντιπολεμικού κινήματος, αλλά και παλαιότερων, υπογραμμίζει μια αλήθεια, που δεν πρέπει να παραβλέπεται ούτε στιγμή: ότι η αντίθεση πολέμου - ειρήνης δεν ταυτίζεται με την αντίθεση καπιταλισμού - σοσιαλισμού. Παλεύοντας κατά του πολέμου, παλεύουμε για να φέρουμε άμεσα αποτελέσματα και όχι απλά για να συγκεντρώσουμε δυνάμεις για μια μελλοντική αναμέτρηση «εφ΄όλης της ύλης» με τον νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό. Και έχει ανάγκη το κίνημα και από επιτυχίες σε επιμέρους μέτωπα, βοηθιέται να αναπτυχθεί όταν πείθει για την αποτελεσματικότητα των αγώνων του.
Η ανάγκη διεύρυνσης και ενίσχυσης του αντιπολεμικού κινήματος, απαιτεί ξεκάθαρη θέση έναντι του φαινομένου της τρομοκρατίας. Η ευρωπαϊκή αριστερά έχει διακηρύξει ότι «ο πόλεμος και η τρομοκρατία αλληλοτροφοδοτούνται». Δεν είναι «όπλο των αδυνάτων» η τρομοκρατία, λέει ο Νόαμ Τσόμσκι. Βρίσκεται στον αντίποδα των ιδεών και των αξιών της αριστεράς, ευνοεί συντηρητικές αναδιπλώσεις στις κοινωνίες. «Ο αγώνας για την ειρήνη δεν έχει μέλλον και ελπίδα αν δεν συνδέεται στενά με τη μάχη κατά της τρομοκρατίας», δήλωσε ο Πιέτρο Ινγκράο, με αφορμή την απαγωγή των δύο Ιταλίδων στη Βαγδάτη (Liberazione, 8.9.2004).
Όμως, δεν είναι μόνο τα κινήματα. Υπάρχουν και στο πολιτικό επίπεδο θετικά μηνύματα. Κορυφαίο παράδειγμα, η δημιουργία του κόμματος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς, που εκφράζει μια νέα ποιότητα διεθνούς συνεργασίας και μεγαλύτερη δυνατότητα πολιτικής παρέμβασης και αγωνιστικής διεκδίκησης μιας άλλης Ευρώπης. Αλλά και σε άλλες περιοχές σημειώνει άνοδο η πολύμορφη αριστερά, με χαρακτηριστικότερη την περίπτωση της Λ. Αμερικής, που σήμερα δεν είναι «ξέφραγο αμπέλι» των ΗΠΑ όπως παλαιότερα, όταν κυβερνήσεις σαν του Λούλα ή του Τσάβες δεν μπορούσαν να εκλεγούν ή να σταθούν για πολύ.
Ακόμα, αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι συντελούνται διεργασίες και προωθούνται διαδικασίες περιφερειακής συνεργασίας σε επίπεδο χωρών σε όλες τις ηπείρους, που ανάλογα με την εξέλιξή τους και το περιεχόμενό τους μπορεί να μπουν φραγμός στον ένα ή άλλο βαθμό, στην αμερικανική ηγεμονία. Επιπλέον, δεν είναι μικρής σημασίας το γεγονός ότι ενεργοποιείται το Κίνημα των Αδεσμεύτων και οι χώρες του τρίτου κόσμου συντονίζονται όλο και περισσότερο για θέματα όπως το δυσβάσταχτο εξωτερικό χρέος, οι άνισοι όροι του διεθνούς εμπορίου, η καταδυνάστευσή τους από το ΔΝΤ, την Παγκόσμια Τράπεζα και τον ΠΟΕ, συγκλίνοντας στα θέματα αυτά με το κίνημα κατά της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, όπως έδειξε πέρυσι το Κανκούν. Επίσης, οι χώρες αυτές, που αποτελούν τη μεγάλη πλειοψηφία των μελών του ΟΗΕ, έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον να αγωνιστούν για τον εκδημοκρατισμό και την αναβάθμιση του παγκόσμιου οργανισμού.
Το μήνυμα από όλα τα παραπάνω είναι ότι οι σημερινοί διεθνείς συσχετισμοί δεν είναι μη ανατρέψιμοι και ότι μπορούν να κερδηθούν μικρές ή μεγάλες μάχες στο δρόμο για ένα ειρηνικό, δημοκρατικό, δίκαιο, οικολογικό και αλληλέγγυο κόσμο.
Τιμώντας τη μνήμη του Σαλβαντόρ Αλιέντε, με την ευκαιρία της προβολής της ομώνυμης ταινίας στη χώρα μας, ας θυμηθούμε τα λόγια που διακήρυξε τη στιγμή που αυτοκτονούσε για να μην παραδοθεί στη χούντα του Πινοσέτ: «Ούτε το έγκλημα, ούτε η βία μπορούν να ανακόψουν την κοινωνική εξέλιξη. Η ιστορία είναι δική μας, η ιστορία γράφεται από τους λαούς».
*Ο Πάνος Τριγάζης είναι μέλος της ΚΠΕ του ΣΥΝ και υπεύθυνος του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων
ΑΡΧΗ
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ
RSS