15/03/2001

Για τη διακήρυξη της Μπολόνια

Θέσεις του Τμήματος Παιδείας του Συνασπισμού

Σύμφωνα με τους 29 Υπουργούς Παιδείας των Ευρωπαϊκών χωρών, που υπέγραψαν τη Διακήρυξη της Μπολόνια, πρόθεσή τους είναι η δημιουργία ενός ενιαίου ευρωπαϊκού χώρου για την τριτοβάθμια εκπαίδευση, μέσα στον οποίο τα εκπαιδευτικά ιδρύματα όλων των ευρωπαϊκών χωρών θα μπορούν να αξιολογούνται, να συγκρίνονται και να αναγνωρίζονται μεταξύ τους στη βάση ενός ενιαίου κύκλου σπουδών ελάχιστης διάρκειας τριών ετών.

Φαίνεται, όμως, πως το κύριο στοιχείο της διακήρυξης αφορά την πρόταση για ενιαία οργάνωση των σπουδών σε κύκλους (προπτυχιακό 3ετούς διάρκειας, μεταπτυχιακό - masters 2ετούς διάρκειας και διδακτορικό 3ετούς διάρκειας) που προωθείται σε διάφορες χώρες και σε αρκετές έχει ήδη εφαρμοσθεί. Στο πλαίσιο της κρατούσαν νεοφιλελεύθερης τάσης εκτιμούμε ότι με το σύστημα αυτό επιδιώκεται να μειωθεί η ευθύνη κάλυψης εκ μέρους του κράτους της ολοένα και αυξανόμενης ζήτησης για μεταλυκειακή εκπαίδευση με τη δημιουργία επιστημονικά υποβαθμισμένων και αντίστοιχα χαμηλού κόστους επαγγελματικών σπουδών 3ετούς διάρκειας. Ο κίνδυνος που διαγράφεται είναι η υποβάθμιση των πανεπιστημιακών σπουδών, καθώς και η μεταβίβαση της ευθύνης για αυτές στην ιδιωτική σφαίρα, κίνδυνος δηλαδή να χαθεί η δημοκρατική και πολιτισμική κατάκτηση της ανεξάρτητης από εξωγενή και αλλότρια κριτήρια ενιαίας διδασκαλίας και έρευνας. Η υποβάθμιση των πανεπιστημιακών σπουδών θα έχει αρνητικές επιπτώσεις σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, η οποία έχει ήδη υποστεί τις επιπτώσεις αποκλεισμού μεγάλης μερίδας νέων, σαν συνέπεια των κυβερνητικών "μεταρρυθμίσεων".

Ο ΣΥΝ θεωρεί ότι η αποδοχή της πολιτικής της διακήρυξης της Μπολόνια από τις ευρωπαϊκές χώρες εγκυμονεί κινδύνους για την ποιότητα, το είδος των σπουδών και τη σχέση των πτυχίων με την αγορά εργασίας. Μια τέτοια πολιτική υποτιθέμενης "ευελιξίας" ως προς την αγορά εργασίας και υποβάθμισης του επιστημονικού και ερευνητικού επιπέδου, θα έχει αρνητικές επιπτώσεις συνολικά στον ευρωπαϊκό χώρο, που έχει αντίθετες παραδόσεις. Δεν θα προωθήσει την ανάπτυξη της επιστήμης, της γνώσης, της τεχνολογίας, της οικονομίας και της κοινωνίας γενικότερα. Είναι χαρακτηριστικό ότι στη διακήρυξη δεν γίνεται καμία αναφορά στις προϋποθέσεις, όπως η αναγκαία υλικοτεχνική υποδομή, η επάρκεια διδακτικού προσωπικού, η ποιότητα των προγραμμάτων σπουδών, που είναι αναγκαίες για την εγκαθίδρυση ενός ενιαίου ευρωπαϊκού χώρου υψηλής στάθμης στην παροχή εκπαιδευτικού και ερευνητικού έργου.

Μετά τις βασικές αυτές επισημάνσεις ο ΣΥΝ θεωρεί ότι:

• Το αναφαίρετο δημοκρατικό δικαίωμα της ισότιμης πρόσβασης του ευρωπαίου πολίτη στα Πανεπιστήμια και τις ουσιαστικά ισότιμες με αυτά ανώτατες σχολές του ευρωπαϊκού χώρου σε συνδυασμό με την απόρριψη της σχεδιαζόμενης συρρίκνωσης των δαπανών για την ανώτατη εκπαίδευση στην Ευρώπη, οδηγούν μονοσήμαντα στην απόρριψη του "κύριου στοιχείου" της διακήρυξης της Μπολόνια, δηλαδή την αναγκαστική και καθολική διάσπαση των πανεπιστημιακών σπουδών σε δύο κύκλους. Η χορήγηση τίτλου σε 3ετή πρώτο κύκλο σπουδών, δημιουργεί μια κατηγορία "απασχολήσιμων" πτυχιούχων και αφετέρου η μη πρόσβαση όλων στο δεύτερο κύκλο, οδηγεί σε αποφοίτους δύο ταχυτήτων. Επίσης, θα επιδράσει αρνητικά στην επιστημονική και ερευνητική διαδικασία, συνολικά του Πανεπιστημίου και στο γνωστικό υπόβαθρο των φοιτητών.

• Η αναγκαία εξίσωση των Ελληνικών ΑΕΙ στο μέσο επίπεδο χρηματοδότησης των ευρωπαϊκών ΑΕΙ επιβάλει να διπλασιαστούν οι χρηματοδοτήσεις των ΑΕΙ με βάση ένα σαφές και σύντομο χρονοδιάγραμμα, αν θέλουμε να διεκδικούμε σοβαρά την ουσιαστική σύγκλιση και την προώθηση της κοινωνίας της γνώσης.

• Τα περί αξιόπιστων διαδικασιών σύγκρισης και αναγνώρισης των ευρωπαϊκών τίτλων σπουδών και η κινητικότητα φοιτητών και διδασκόντων, όσο αφορά την Ε.Ε. έχει επιλυθεί με τις αντίστοιχες οδηγίες, ενώ για τις λοιπές χώρες μπορούν να επιλύονται από αξιόπιστες και ανεξάρτητες διοικητικές αρχές, στα πλαίσια του ΕΣΥΠ, που φυσικά σε καμμιά περίπτωση δεν πρέπει να λειτουργούν όπως το ΔΙΚΑΤΣΑ.

• Με τη διακήρυξη της Μπολόνια ανοίγει ο δρόμος για την αναγνώριση ιδιωτικών πανεπιστημίων ή του μέρους των σπουδών που γίνονται σ'αυτά.

• Η πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΠΘ έχει σοβαρές ευθύνες γιατί υπέγραψε τη διακήρυξη της Μπολόνια, αντί να προωθήσει αποφασιστικά την αναβάθμιση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Ευρώπη. Η ελληνική προσέγγιση στο χώρο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης πρέπει να κινηθεί στα πλαίσια των αναγκών της ελληνικής κοινωνίας για αναβάθμιση του επιπέδου σπουδών, διότι είναι ευνόητο ότι η διακήρυξη δεν είναι υποχρεωτική.

Ο ΣΥΝ θεωρεί ότι με τη διακήρυξη της Μπολόνια, αλλά και την προσεχή συνάντηση των Ευρωπαίων Υπουργών Παιδείας στην Πράγα ανοίγει ένα πολύ σημαντικό ζήτημα για τις πανεπιστημιακές σπουδές στην Ευρώπη και στη χώρα μας και γι' αυτό θα πάρει όλες τις δυνατές πρωτοβουλίες για την κατά το δυνατό πιο εμπεριστατωμένη και πλατειά συζήτησή του.

Καταληκτικά

Ο ΣΥΝ απορρίπτει την αναδιάρθρωση των σπουδών που προτείνεται στη διακήρυξη της Μπολόνια που προβλέπει 3ετή διάρκεια για την απόκτηση πανεπιστημιακού πτυχίου. Θεωρεί ότι οι προπτυχιακές σπουδές ολοκληρώνονται μετά από τουλάχιστον 4ετή φοίτηση, το μεταπτυχιακό δίπλωμα μετά από 1 τουλάχιστον επιπλέον έτος και 3 το διδακτορικό. Εμμένει στο ότι η πολιτεία πρέπει να εξασφαλίζει τη δημόσια και δωρεάν παροχή πλήρους επιστημονικής παιδείας συμπεριλαμβανομένων και των μεταπτυχιακών σπουδών, ιδιαίτερα δε του μεταπτυχιακού διπλώματος.

Μάρτιος 2001

Τμήμα Παιδείας