Με αυξανόμενη την πεποίθηση ανάμεσα στους πολίτες ότι ο δικομματισμός «έχει φάει τα ψωμιά του» και πρωτόγνωρη δυναμική για το χώρο της σύγχρονης ριζοσπαστικής αριστεράς, ο ΣΥΝ προχωρεί προς το 5ο συνέδριό του (7-10 Φεβρουαρίου 2008).
Για πρώτη φορά ένα συνέδριο του κόμματός μας έχει στραμμένα επάνω του τόσα πολλά βλέμματα. Για πρώτη φορά, ύστερα από 17 χρόνια ζωής και δράσης του ΣΥΝ, οι προσυνεδριακές μας συζητήσεις δεν κυριαρχούνται από το αγωνιώδες ερώτημα της εκλογικής μας επιβίωσης, αλλά το πώς θα πάμε ψηλότερα. Θέλουμε και μπορούμε να φέρουμε την αριστερά στο κέντρο της πολιτικής ζωής. Πέρασε ανεπιστρεπτί η εποχή που ορισμένοι μας κατέτασσαν στις «λοιπές δημοκρατικές δυνάμεις».
«Μερικές φορές μόνο όταν είναι πολύ σκοτεινά μπορούμε να δούμε τʼ αστέρια», έλεγε ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, που φέτος θα τιμήσουμε τα 40 χρόνια από τη δολοφονία του. Η ρήση αυτή θα μπορούσε να έχει εφαρμογή και στη χώρα μας, όπου από το σκοτάδι και το βούρκο της υπόθεσης Ζαχόπουλου - που δεν είναι ένα μεμονωμένο γεγονός, αλλά σύμπτωμα της βαθειάς και πολύπλευρης κρίσης του συστήματος - προβάλει πιο έντονα η ανάγκη ριζικών αλλαγών και ανατροπών από τη σκοπιά των ιδεών και αξιών της αριστεράς.
Δεν είναι μοιραίο η Ελλάδα να είναι ανάμεσα στις πρώτες χώρες παγκοσμίως στη διαφθορά. Να γίνεται θέμα κάθε τόσο η χώρα μας στα διεθνή ΜΜΕ για σκάνδαλα που διαδέχονται το ένα το άλλο: κουμπάροι, ομόλογα, απαγωγές Πακιστανών, υποκλοπές, μυστικές πτήσεις της CIA. Να γίνεται πηγή δυσφήμησης της το Υπουργείο Πολιτισμού, όταν ο πολιτισμός θεωρείται το μεγάλο όπλο για τη διεθνή προβολή της.
Είναι απαράδεκτο να μιλούν οι κυβερνήσεις -σήμερα της Ν.Δ., προηγουμένως του ΠΑΣΟΚ - για «ισχυρή Ελλάδα» και την ίδια ώρα ένας στους πέντε κάτοικους της να ζει κάτω από το όριο της φτώχειας.
Είναι τραγικό η χώρα μας που χαρακτηρίζεται «Σαουδική Αραβία των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας» (κατά τον Τζέρεμι Ρίφκιν), να είναι η μόνη χώρα μεταξύ των 27 της ΕΕ που παραπέμπεται στον ΟΗΕ για μη συμμόρφωση με τους στόχους του Κιότο.
Δεν ανταποκρίνεται στα φιλειρηνικά αισθήματα του ελληνικού λαού ο ρόλος μιας Ελλάδας που δεν υψώνει τη φωνή της υπέρ της ειρήνης στα Βαλκάνια και στη Μ. Ανατολή για να μην ενοχληθούν οι υπερατλαντικοί «σύμμαχοι».
Σημαντικά νέα δεδομένα υπάρχουν και στο διεθνή χώρο, με κύριο στοιχείο την αμφισβήτηση της ηγεμονίας των ΗΠΑ και την ήττα της πολιτικής Μπους (που είναι και ηθική ήττα, π.χ. Γκουαντάναμο). Επίσης, αξιοσημείωτο είναι ότι το κέντρο των παγκόσμιων εξελίξεων μετατοπίζεται σταδιακά έξω από τον Βορρά, κάτι που δεν μπορεί να μην έχει συνέπειες για την Ευρώπη και την πορεία ενοποίησής της, αλλά και για την σημασία της οικοδόμησης μιας νέας σχέσης Ε.Ε.-Ρωσίας.
Φθάνουμε στο 5ο συνέδριό μας με ένα πολύ θετικό απολογισμό πολιτικών πρωτοβουλιών και δράσης, στο εθνικό αλλά και στο διεθνές πεδίο. Οι επιλογές που έκανε το 4ο συνέδριο του κόμματος μας, τόσο στο επίπεδο των πολιτικών θέσεων όσο και της ηγεσίας, δικαιώθηκαν από τις εξελίξεις της τελευταίας 3ετίας, με αποκορύφωμα την μεγάλη επιτυχία του ΣΥΡΙΖΑ στις βουλευτικές εκλογές του περασμένου Σεπτέμβρη. Η σωστή αντιπολιτευτική τακτική στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές της ΝΔ, η παρουσία στα κοινωνικά κινήματα, το τολμηρό άνοιγμα στην νέα γενιά και η πρωτοπόρα δράση για το περιβάλλον έφεραν συχνά το χώρο μας στο κέντρο της πολιτικής ζωής.
Ας θυμηθούμε και διεθνείς πρωτοβουλίες με μεγάλη απήχηση, όπως η οργάνωση στη χώρα μας του 4ου Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Φόρουμ και του 1ου συνεδρίου του κόμματός της Ευρωπαϊκής Αριστεράς (ΚΕΑ), η οργάνωση αποστολής του ΚΕΑ στη βομβαρδιζόμενη Βηρυτό, η κοινή καμπάνια ΣΥΝ - ODP για την μείωση των εξοπλισμών Ελλάδας - Τουρκίας (που σηματοδοτεί μια άλλη αντίληψη για το μέλλον των ελληνοτουρκικών σχέσεων, έξω από τον ατλαντισμό και την στρατιωτική αντίληψη της ασφάλειας), οι πολύμορφες επαφές με τις αριστερές δυνάμεις των χωρών της Λ.Αμερικής, που δίνουν νικηφόρες μάχες και οδηγούν - με τον ένα ή άλλο τρόπο - πρώην «Δημοκρατίες της μπανάνας» στο δρόμο των οραμάτων του Τσε Γκεβάρα.
Καλούμαστε μέσα από το 5ο συνέδριό μας να ενισχύσουμε τη γραμμή που έχουμε χαράξει για τη συσπείρωση της αριστεράς, την ενίσχυση του ΣΥΡΙΖΑ και την διεύρυνση του με νέες δυνάμεις. Δεν πρέπει, όμως, να υποτιμήσουμε τις δυσκολίες, ούτε τις αδυναμίες που υπάρχουν στη λειτουργία του ΣΥΝ, τόσο στα κεντρικά του όργανα όσο και στις ΠΚ. Ζητείται και αυτοκριτική, συλλογική και ατομική, στην πορεία προς το συνέδριο.
Κύριο ζητούμενο σήμερα είναι να επεξεργαστούμε και να προβάλλουμε πειστικά τις εναλλακτικές μας προτάσεις, όχι αποκομμένες μεταξύ τους αλλά ως συστατικά ενός εναλλακτικού πολιτικού σχεδίου με στρατηγικό ορίζοντα τον σοσιαλισμό με δημοκρατία και ελευθερία. Χρειαζόμαστε νέες επεξεργασίες και πριν απ΄όλα μια νέα «ακτινογραφία» της κοινωνικοταξικής διάρθρωσης της ελληνικής κοινωνίας. Εχουμε ανάγκη από ένα νέο προγραμματικό συνέδριο, που θα μπορούσε να συγκληθεί ένα χρόνο μετά το επικείμενο 5ο συνέδριο μας. Επίσης επαναφέρω την πρόταση που είχα κάνει στο προηγούμενο συνέδριο να λειτουργήσει ο ΣΥΝ σε ετήσια βάση ένα «Θερινό Πανεπιστήμιο Σύγχρονης Αριστερής Σκέψης».
Καλό θα είναι να μην κλείνουμε τη σκέψη μας σε σχήματα του παρελθόντος. Και αυτό ισχύει και για το ζήτημα των συμμαχιών, το οποίο κακοποιήθηκε στο παρελθόν με τις «συνεργασιολογίες» και την σχεδόν αποκλειστική του προσέγγιση ως ζητήματος κορυφών από ορισμένους συντρόφους. Αν λέμε - και το εννοούμε πραγματικά - ότι «αλλάζουμε το τοπίο» σημαίνει ότι σ΄ένα άλλο πολιτικό τοπίο, με ριζικά αλλαγμένους τους σημερινούς συσχετισμούς θα τεθεί και το ζήτημα των συνεργασιών στη βάση ενός εναλλακτικού προγράμματος. Δεν ωφελεί το να βγάζουμε «από το συρτάρι» τη «συνταγή» που έχουμε έτοιμη από το παρελθόν.
Ας μου επιτραπεί, τέλος, να κάνω μία πρόταση που αφορά τις πυρόπληκτες περιοχές. Έχω την αίσθηση ότι δεν έχουμε πλήρη συνείδηση ότι οι πυρκαγιές του καλοκαιριού έθεσαν επί τάπητος το σύνολο του αναπτυξιακού προβλήματος της χώρας και θα έπρεπε κάτω από αυτό το πρίσμα «να καθίσουμε στο σκαμνί» τις κυβερνήσεις της Ν.Δ. και του ΠΑΣΟΚ για τις τραγωδίες του καλοκαιριού, αλλά να προχωρήσουμε και σε συμπεράσματα και προτάσεις για το σήμερα και αύριο από τη δική μας σκοπιά μέσα από μια κοινή διάσκεψη των περιοχών αυτών.
* Ο Πάνος Τριγάζης είναι μέλος της Π.Γ. του ΣΥΝ και μέλος της Π.Κ. Βύρωνα του κόμματος.